تزکیه و
احسان از مقوله های شرعی اند که در گذار تاریخ جوامع اسلامی به مقوله های تصوف و عرفان تغییر نام یافته اند. گذار زمان، زمینه ساز تخلفاتی در منهج
تزکیه و
احسان یا تصوف و عرفان شده است.
انس التائبین شیخ احمد جام، اثری است که به بیان منهج
تزکیه و
احسان پرداخته و نیز شیوه کار اهل آن نقد کرده است. این مقاله دیدگاه های
شیخ جام در باره
تزکیه و احسان، و نقد تخلفات متصوفان از سوی او در
انس التائبین را به پژوهش گرفته، در پی آن است که منهج
تزکیه و
احسان در نگاه
شیخ جام را تبیین نماید و نظرات نقادانه او را برجسته گرداند. لذا پاسخ می دهد که
شیخ جام برای
تزکیه و احسان، چه منهجی را ارائه نموده و در برابر تخلفات متصوفه چه دیدگاه هایی داشته است؟ برآیند تحقیق می رساند که شیخ جام، منهجی متشرعانه و نصوص گرایانه در
تزکیه و
احسان را ارائه می دارد و بر
تزکیه دانش محور تاکید می نماید. وی با تخلفات متصوفه چون بدعت گرایی، سماع و دنیاخواهی و جاه طلبی آنان سر ستیز دارد و به تقبیح شاهدبازی صوفی نمایان پرداخته است