الزامات حذف تفرق سیاسی در راستای مدیریت راهبردی منطقه کلانشهر تبریز

مناطق کلانشهری« از پدیده های نوظهور قرن بیستم اند که بدلیل گستردگی فضایی، تعدد متغیرهای تاثیرگذار و تضاد منافع ذینفعان و ذینفوذان با پیچیدگی های بسیاری روبرو هستند. در این میان، تفرق سیاسی و پراکنده رویی چالش اصلی در اداره و حکمروایی مناطق کلانشهری در سراسر دنیا است. منطقه کلانشهر تبریز نیز در شرایط افزایش روز افزون قلمروهای حکومتی و مدیریتی و در فقدان هرگونه ساز و کار هماهنگ کننده سیاسی در سطح منطقه به شدت با چالش تفرق سیاسی و پراکنده رویی روبروست.مدیریت راهبردی، رویکردی جدید در پاسخی هدفمند به نیازهای معاصر مدیریت شهری است تا از این طریق ضمن تحقق پذیر کردن طرحهای متداول توسعه شهری همچون طرحهای جامع و تفصیلی و سایر برنامه های موضوعی- موضعی، بتواند با نگاهی استراتژیک و در چارچوبی مشارکت جویانه، قابل سنجش و انعطاف پذیر، آینده پایدار، محتمل و مطلوبتری از توسعه شهرهای ایران را رقم بزند.در این راستا، مشاهده میشود که روند سریع گسترش مناطق کلانشهری در ایران و – در این بررسی منطقه کلانشهری تبریز - بدون پیشبینی و استقرار ترتیبات نهادی و قانونی لازم برای کنترل و هدایت توسعه شهر و ارائه خدمات مناسب در کل منطقه موجب بروز مشکلات و چالشهای مدیریتی شده و در این پژوهش برآنیم تا به این سئوالات پاسخ دهیم؛ که عمده ترین آثار و تبعات کالبدی- فضایی پدیده تفرق سیاسی در منطقه کلانشهری تبریز کدام است؟ و تحولات مراکز جمعیتی و کانونها پیرامونی نمونه مورد مطالعه از چه الگویی تبعیت کرده است؟ در این پژوهش فرض برآنست که تفرق سیاسی در منطقه کلانشهری تبریز منجر به شکل گیری الگویی پراکنده از باز توزیع جمعیت و فعالیت در منطقه گردیده است. این الگوی پراکنده در ابعاد کالبدی- فضایی بصورت پراکنده رویی، مصرف بیرویه زمین (تغییر کاربری زمین)، گسترش شبکه حمل و نقل، پراکنش و تراکم جمعیت، پراکنش و تراکم فعالیت، الگوی توسعه پراکنده، گسترش ناموزون فضایی، حومه نشینی یا حاشیه نشینی و سکونتگاه های خودرو بروز و گسترش یافته است.یافته ها حاکی از آنست که کلانشهر تبریز در دهه های اخیر به مرکز ثقل فعالیتهای مهم منطقه ای و محل تمرکز سازمانهای اداری-سیاسی، سرمایه ای و تجاری تبدیل شده و این امر سبب جذب مهاجران فراوانی شده است. امکان فعالیت در مقیاس ملی و منطقه ای در این منطقه زمینه اشتغال بخش بزرگی از نیروی کار و در نتیجه تمرکز فعالیت و جمعیت را فراهم آورده است. همچنین وجود هسته های قدیمی روستایی به عنوان هسته های اولیهای که قابلیت گسترش و تبدیل به کانونهای زیستی شهر را داشتند، گسترش شبکه حمل و نقل و نیز امکان جابجایی سریع، ارزانی زمین در این روستاها و بالا بودن هزینه مسکن در تبریز امکان جذب جمعیت و سپس ارتقا این سکونتگاه ها را فراهم آورده که فقدان نظام مدیریتی بهینه و مستقل در منطقه کلانشهری تبریز و کثرت انواع مدیریت در این منطقه باعث ایجاد تفرق سیاسی-اداری و نهایتا عدم مدیریت یکپارچه شهری، حضور مژثر سازمانها و نهادهای ذی مدخل رسمی و غیر رسمی در رویه ها و فرآیندها و تصمیم گیریهای منطقه کلانشهری تبریز شده است.

Keywords:

حاکمیت , منطقه گرایی , منطقه کلانشهری , تفرق سیاسی , حکمروایی شهری