موانع شکلگیری حکمرانی و دولت رفاه در ایران

در خصوص دولت رفاه تعاریف متعددی مطرح شده است. به لحاظ عملی نیز در ۱۵۰ سال گذشته، دولت رفاه اجتماعی تغییرات بسیاری را پشت سر گذاشته است و ما اینک با یک دولت رفاه اجتماعی پیشرفته مواجه هستیم. در ایران، سابقه اقدامات رفاهی به بعد از دوره مشروطه باز می گردد. با این حال، نگاه ها به دولت رفاه همواره نگاه های گزینشی - مشروعیتی بوده است؛ به بیان دیگر، خدمات اجتماعی به صورت گزینشی به کارکنان بخش هایی که نظام سیاسی برای مشروعیت خود به آنها وابسته بودند، اعطا شده است. در دوره پهلوی اول و دوم، به ترتیب خانواده راه آهن و صنایع عمرانی و صنعت نفت، خانواده هایی بوده اند که بیشتر خدمات اجتماعی را دریافت کرده اند و سایرین از این نظام توزیعی محروم بوده اند. اگرچه در اواخر دوره پهلوی دوم، طبقه متوسط کمکم در دامنه پرداخت های اجتماعی دولت قرار گرفت، اما این اساسا به آن دلیل بود که طبقه متوسط جدید پشتوانه مشروعیت نظام سیاسی بود. بنابراین، در این دو دوره، ارائه خدمات اجتماعی گزینشی بود. به نظر می رسد وجه اشتراک تمام ادوار مورد بررسی در توزیع خدمات و رفاه اجتماعی، عدم وجود دولت رفاه فراگیر در ایران بوده است. حال، سوالی که مطرح می شود این است که چه چالش هایی برای شکل گیری دولت رفاه فراگیر در ایران وجود دارد؟ در پاسخ، باید به عدم شکل گیری دولت سازی رفاهی، عدم نهادسازی رفاهی، بهره برداری سیاسی از رفاه اجتماعی برای تقویت مشروعیت نظام سیاسی و ناکارآمدی نظام توزیع، رانتیریسم، عدم وجود سیاست چانه زنی، بحران چرخه توزیع و بحران اعتماد و سرمایه اجتماعی، به عنوان چالش های شکل گیری سیستم رفاهی در ایران اشاره کرد.

Keywords:

دولت رفاه , چالش های رفاه سازی , بحران توزیع , بحران کارآمدی