ارتباط ضریب رواناب لحظه ای با تراز سطح ایستابی و مکانیسم کاهش جریان در طول رودخانه (مطالعه موردی: حوضه عجب شیر)

امروزه کمبود آب و خشکسالی­های پی درپی در کشور­های خاورمیانه ازجمله ایران مشکلات زیادی را برای ساکنین این مناطق به­وجود آورده است. مشکل خشک شدن دریاچه نمکی ارومیه و تبعات آن از مهم ترین مشکلات روز در صنعت منابع آب ایران و خاورمیانه است. از عوامل بحران دریاچه ارومیه، کاهش سهم جریان ورودی از رودخانه های منتهی به دریاچه در اثر برداشت بی­رویه از منابع آب، در طی چند دهه گذشته است. ازآنجایی که سیستم آبخوان– رودخانه دو جزء لاینفک محسوب می­شود، بنابراین بررسی ارتباط تغییرات ضریب رواناب رودخانه با تراز سطح ایستابی آبخوان برای پیش­بینی رواناب امری ضروری است. در این مطالعه ارتباط ضریب رواناب لحظه­ای (رویدادها) با تراز سطح ایستابی در دو ایستگاه هیدرومتری واقع بر ابتدا و انتهای رودخانه­ قلعه چای مشرف به دریاچه ارومیه بررسی شد. سپس مکانیسم خوردگی جریان (روند کاهش جریان) در طول پروفیل رودخانه به­دلیل پایین رفتن تراز سطح ایستابی موردمطالعه قرار گرفت. نتایج این تحقیق ارتباط مستقیم بین ضریب رواناب و تراز سطح ایستابی را نشان داد. میزان ضریب همبستگی (R) بین این دو عامل برای ایستگاه­ ینگجه واقع در ابتدای رودخانه ۹/۰ و برای ایستگاه شیشوان که در انتهای رودخانه واقع شده همبستگی ۸۴/۰ مشاهده شد. بررسی روند خوردگی جریان در طول رودخانه نشان می­دهد که حجم جریان کاسته شده رودخانه­ مذکور صرف اشباع شدن ناحیه انتقال (حدفاصل سطح ایستابی تا کف رودخانه) می­شود.

Keywords:

آب زیرزمینی , سطح ایستابی , جریان رودخانه , ضریب جریان , قلعه چای