طراحی الگوی برنامه درسی مبتنی بر خلاقیت برای دانشجو معلمان: رویکرد داده بنیاد

پیشینه و اهداف: تربیت معلم به عنوان مهم ترین رکن تعلیم و تربیت، وظیفه آموزش و تربیت دانشجومعلمان برای ورود به شغل خطیر معلمی را بر عهده دارد. خلاقیت یکی از مسائل مهم در میان محققان خصوصا متخصصان آموزشی بوده که همواره باید مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. بهبود خلاقیت به عنوان یک دغدغه همواره از سوی محققان موردتوجه بوده است. دنیای معاصر مربیان و برنامه ریزان آموزشی را بر آن داشته تا به دنبال روش هایی باشند که فراگیران را برای آینده آماده سازد. واضح است در دوره ای که فراگیران با استفاده از اینترنت در چند ثانیه می توانند به هر اطلاعاتی دسترسی داشته باشند تاکید بر حفظ و به خاطر آوردن محتوای کتاب های درسی کفایت لازم را ندارد. تمرکز اصلی باید بر رشد مفهومی، تفکر انتقادی، همکاری و از همه مهم تر خلاقیت باشد؛ زیرا که در جهان امروز احتمال مواجه شدن با مشکلاتی که در مورد آن راه حل از پیش تعیین شده ای وجود ندارد؛ افزایش پیداکرده است. ازاین جهت حل مشکلات جدید، نیازمند خلاقیت است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی برنامه درسی مبتنی بر خلاقیت برای دانشجومعلمان است.روش ها : این پژوهش ازنظر روش کیفی و از نوع داده بنیاد و رویکرد تحلیل ابعاد است. شرکت کنندگان در پژوهش کلیه متخصصان برنامه درسی و اساتید دانشگاه فرهنگیان بودند. با نمونه گیری معیاری برای مصاحبه نیمه ساختاریافته و اکتشافی ۱۸ نفر انتخاب شدند. مصاحبه ها تا رسیدن داده ها به اشباع نظری ادامه یافت. برای تجزیه وتحلیل داده ها از کدگذاری باز، محوری و گزینشی با استفاده از نرم افزار MAXQDA استفاده شد. اعتبار داده ها با روش های تطبیق توسط اعضا، بررسی همکار و مصاحبه های آزمایشی تایید شد.یافته ها: براساس عناصر برنامه درسی اکر (Akker) یافته ها نشان داد که منطق برنامه درسی خلاقیت محور مبتنی بر تلفیق فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و یادگیری خلاقیت، بومی سازی خلاقیت، آموزش و بهبود مهارت های خلاق دانشجومعلمان جهت پرورش دانش آموزان خلاق در مدارس پس از فراغت از دوره تربیت معلم و وارد شدن به مدارس  است. محتوا باید متنوع و متکثر، برانگیزاننده، استفاده از فناوری های نوین آموزشی و ابزارهای چندرسانه ای و جذاب در تولید محتوا، سازمان دهی این محتوا باید مبتنی بر مارپیچی و تلفیقی باشد. معلم نقش تسهیلگری و محرک خلاقیت را دارد. فعالیت های یادگیری باید مبتنی بر روش های ترکیبی، کارگاهی، پرسش گری و مبتنی بر یادگیری مشارکتی باشد. از فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس، به منظور غنی سازی فرآیند تدریس استفاده شود. همچنین محیط خلاق باید ویژگی هایی مثل محرک خلاقیت، مشارکت، مبتنی بر معماری خلاق و با گرافیک رنگارنگ جذاب رایانه ای داشته باشد. ارزشیابی برنامه درسی باید به صورت کیفی و توصیفی در طی زمان و به طور مستمر ادامه داشته باشد. قرار گرفتن فراگیران در موقعیت هایی متفاوت از امتحان همچون نمایش خلاق یا بازی های گروهی، ارزشیابی هایی خلاقانه با استفاده از مفاهیم درسی ولی متفاوت با سوالات کلیشه ای داخل کتاب، برگزاری آزمون های گروهی و یا انفرادی پس از ایجاد فرصت های مشاوره ای در گروه، خودارزیابی، ارزشیابی هدف آزاد، سنجش مهارت های خلاق، فرآیندی و عملکردی نیز از دیگر ویژگی های محیط خلاق است.نتیجه گیری: با توجه به اینکه برنامه درسی خلاقیت محور در دوره تربیت معلم نیازمند یک فضای تعاملی، باز و آزاد است؛ لذا در کنار برنامه تجویزی نیازمند فضای غیردستوری و انعطاف پذیر منطبق با اقتضائات و ویژگی هایی اجرایی است. استفاده از فناوری های نوین آموزشی و همچنین تلفیق تکنولوژی های فناوری اطلاعات و ارتباطات در همه عناصر برنامه درسی توصیه می شود. همچنین پیشنهاد می شود تغییر و تحول در برنامه های درسی مراکز تربیت معلم به قصد ایجاد برنامه درسی آموزش خلاقیت یا تلفیق خلاقیت در محتوای دروس دیگر مثل درس اصول و روش های تدریس یا درس نظریه های یادگیری و آموزش که مناسب تر برای این کارند، جهت تربیت دانشجومعلمان خلاق صورت پذیرد تا از این طریق گامی مثبت در جهت کیفیت بخشی به برنامه های درسی دانشگاه فرهنگیان در جهت رشد و توسعه خلاقیت دانشجومعلمان برداشته شود.

Keywords:

برنامه درسی , خلاقیت , دانشجو معلمان , داده بنیاد