ارزیابی اختلافات ژئوپلیتیک در منطقه خلیج فارس (نمونه ای از اختلافات درونی جهان اسلام)

هدف: هدف از این پژوهش، بررسی اختلافات ژئوپلیتیک در منطقه خلیج­ فارس است. امروزه خلیج­فارس به­عنوان یکی از مهم­ترین حوزه­های ژئوپلیتیکی جهان شناخته می­شود که این مهم با نگاهی به نظریه­ها و رویکردهایی نظیر «اسپایکمن»، «جفری کمپ» و «فون­لوهازن» مشاهده می­گردد. اهمیت ژئواکونومیکی موجود در منطقه به خاطر وجود منابع انرژی، موقعیت ارتباطی مناسب و ساختار ژئوپلیتیک منطقه منجر به اختلافات تاریخی و تمدنی میان کشورهای منطقه و همچنین اختلاف میان کشورهای فرامنطقه­ای در روابط با کشورهای منطقه شده است.روش: روش این پژوهش از نظر هدف، «کاربردی» و از نظر ماهیت، «توصیفی - تحلیلی» است. این پژوهش، با بهره­گیری از تئوری «جان کالینر» که معطوف به اختلافات ژئوپلیتیکی است به­دنبال پاسخگویی به این سوال است که چه عوامل و مولفه­هایی منجر به اختلافات ژئوپلیتیکی در منطقه خلیج­فارس می­شود؟یافته ­ها: یافته­های پژوهش بیانگر اختلافات ژئوپلیتیکی در منطقه خلیج ­فارس در ابعاد اختلافات سرزمینی (ادعاها و اختلافات بر سر مرز، سرزمین و قلمروهای دریایی)، اختلافات استراتژیک (اختلافات میان کشورها بر سر مکان­ها و نقاط استراتژیک نظیر اروند رود، ابوموسی و تنگه هرمز)، اختلافات اقتصادی (اختلاف بر سر منابع انرژی و میادین دریایی مشترک)، اختلافات زیست­محیطی (اختلاف بر سر محیط زیست دریایی و کمبود منابع آب موجود در منطقه) و اختلافات فرهنگی (اختلافات تاریخی –  تمدنی و قومیتی) است که منجر به رقابت­ و تنش ژئوپلیتیکی در روابط کشورهای منطقه و دخالت قدرت­های فرامنطقه­ای در منطقه خلیج­ فارس شده است.نتیجه­ گیری: نتایج تحقیق بیانگر اختلافات ژئوپلیتیکی کشورهای منطقه خلیج­فارس در پنج بعد «سرزمینی، اقتصادی، استراتژیک، فرهنگی و زیست­محیطی» است که مهم­ترین پیامدهای این اختلافات «عدم شکل­گیری یک سازمان منطقه­ای جامع»، «فقدان رویکرد امنیتی دسته­جمعی»، «جنگ­های اول و دوم خلیج­فارس»، «رقابت­های ژئوپلیتیکی» و «جنگ­های نیابتی» در حال حاضر شده است.

Keywords:

خلیج فارس , اختلافات ژئوپلیتیک , رقابت ژئوپلیتیک , جان کالینز