ارزیابی تخریب مراتع بر اساس افزایش فاصله از کانون های بحران در دامنه های شمالی مراتع سبلان

این تحقیق با هدف امکان سنجی استفاده از چارچوب کانون های بحران در ارزیابی تخریب مراتع دامنه شمالی سبلان، با این فرض که با افزایش فاصله از کانون های بحران تخریب مرتع کمتر می شود، انجام گرفت. در سه کانون بحرانی حیدرآباد، قلی بیگلو و ارباب کندی، در سه شدت چرایی سنگین، متوسط و سبک با شرایط اکولوژیکی تقریبا همگن از سطح یک ترانسکت ۱۰۰ متری، با پلات های یک متر مربعی پارامترهای پوشش گیاهی و از عمق ۳۰-۰ سانتی متری سطح خاک نمونه برداری انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها شامل: تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها، ارزیابی شاخص های تنوع و یکنواختی، تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها نشان داد که روند تغییرات در میزان تولید کل زیتوده هوائی در فواصل اول تا سوم به ترتیب ۶۰/۸۴، ۹۰/۱۰۰، ۸۰/۱۱۹ و تاج پوشش ۱۰/۳۳، ۹۰/۳۵، ۲۰/۴۳ دارای روند مشخص و افزایشی در روستای قلی بیگلو مطابق با فرضیه تحقیق بود (۰۵/۰>p)، ولی در روستاهای ارباب کندی و حیدرآباد این فرضیه تایید نشد (۰۵/۰p>). همچنین، در تجزیه و تحلیل کلی سه روستا نتایج نشان داد که پارامترهایی مانند تراکم، سنگ و سنگریزه، لاشبرگ، شن، اسیدیته و شوری دارای روند تغییرات مشخص و تایید کننده فرضیه تحقیق بودند (۰۵/۰>p)، ولی سایر پارامترها فرضیه تحقیق را تایید نکرد (۰۵/۰p>). در روستای ارباب­کندی شاخص­های تنوع و یکنواختی دارای روند افزایشی با فاصله از روستا می باشند، بیشترین مقدار تنوع شاخص شانون-واینر در جهت شرق، در شیب ۲۰ درصد و برابر با ۸۸/۳ است. شاخص های تنوع روستای حیدرآباد دارای روند کاهشی ولی شاخص های یکنواختی از روند خاصی پیروی نمی کنند، بیشترین مقدار این شاخص در جهت شمال، شیب ۳۰ درصد که برابر با ۳۲/۳ می باشد. در مقابل نتایج شاخص های تنوع و یکنواختی روستای قلی بیگلو فاقد روند مشخص و شاخص تنوع در جهت جنوب، شیب ۲۰ درصد بیشترین بوده که برابر با ۳۳/۳ به دست آمده است. همچنین، نتایج گروه بندی روش های چند متغیره نشان داد که سایت های با وضعیت چرای مختلف با مشارکت تمامی پارامترها قابل تفکیک نمی باشند. هرچندکه، در ابتدای طرح تلاش گردید که واحدهای همگن در قالب سه روستا و در سه فاصله انتخاب گردد، ولی با توجه به شرایط مراتع سبلان شمالی و موقعیت روستاهای قابل تعریف، امکان تفکیک و تعیین مناطق همگن بطور کامل میسر نبوده است. در مناطق کوهستانی مانند شمال سبلان تغییر در عوامل پوشش گیاهی و خاک تنها تحت تاثیر گرادیان چرا نیست، بلکه عوامل دیگری مانند ارتفاع و عوامل وابسته به آن مانند بارندگی در فواصل مختلف کانون بحران موثر می باشند. لذا، با توجه به ترکیب گیاهی و تبدیل و تخریب صورت گرفته در این مراتع و پراکنش کانون های بحرانی روستا، استفاده از این چارچوب در ارزیابی تخریب مناسب نمی باشد.

Keywords:

ترکیب و تنوع , کانون بحران , شدت چرا , گرادیان چرایی , استان اردبیل