بررسی تاثیر استحصال و پخش سیلاب بر منابع آب زیرزمینی دشت گربایگان

تغذیه­ی مصنوعی آبهای زیرزمینی، روشی اثبات شده برای افزایش سطح آب در آبخوانهای غیر محدود است. با آن که تاثیر گسترش سیلاب بر افزایش تغذیه­ی آبخوان گربایگان فسا (ایستگاه کوثر) بدلیل افزایش سطح اراضی کشاورزی آبیانه به میزان ۸ برابر گذشته، به طور غیر مستقیم آشکار است اما مطالعات کمی برای ارایه ارقام مستند، مورد نیاز است. به رغم ثبت وقایع سیل و اندازه گیری بده ی آن در برخی موارد، و نیز اندازه گیری مداوم ماهانه ی سطح آب چاههای مشاهده ای (گمانه ای)، هنوز تحقیقی برای کمی کردن تاثیر سیلاب بر تغییرات سفره صورت نگرفته است. مقاله­ی حاضر نتایج بررسی جامعی است که به دنبال یافتن پاسخ به این مسئله بوده است. با توجه به داده های چاههای گمانه (پیزومتری) سالهای ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۴، ابتدا روند تغییرات سالانه­ی چاههای گمانه ملاحظه شد; سپس آب نگار (هیدروگراف) آب زیرزمینی دشت به کمک میان یابی و میانگیری ترسیم شد. نتایج نشان می دهند که روند عمومی سطح آب سفره کاهشی است. در مورد چاههای مشاهده ای که در خارج از شبکه­ی پخش سیلاب هستند، وضعیت بدتری حاکم است. در مرحله­ی بعد، داده های وقایع سیل و رقوم هم زمان سطح آب چاههای مشاهده ای در ماه قبل از سیل و تا ۳ ماه پس از آن در کنار یکدیگر قرار داده شد، تفاوت هر ماه از ماه قبل از سیل محاسبه گردید و نمودار آن ترسیم شد. آنگاه همین داده ها به دو دسته­ی همزمان با ماههای حداقل و حداکثر  برداشت از سفره دسته بندی شد و نمودارهای دیگری ترسیم گردید. در تمامی چاههای مشاهده ای، هرگاه وقایعی از سیل که با حداقل برداشت از سفره (ماههای آبان تا بهمن) هم­زمان بوده بررسی شود، دست کم تا ۳ ماه پس از روان گشتن سیلاب، روند تغییرات، افزایشی است. در ماههای متناظر با حداکثر برداشت از سفره، روند کاملا دگرگون شده و در ۳ چاه مشاهده ای، تغییرات پس از وقوع سیل کاهشی است و نشان از افت سطح آب زیرزمینی دارد. در همین دسته از داده ها، چاه مشاهده ای شماره­ی ۲ که در مرکز شبکه های پخش سیلاب قرار دارد، روند مثبت داشته و در برابر انبوه برداشت از سفره مقاومت نشان داده است. در تمام موارد بیشترین افت مربوط به چاه مشاهده ای ۴ است که در مرکز اراضی کشاورزی پایین دست ایستگاه واقع شده است.

Keywords:

افت آبهای زیرزمینی , پخش سیلاب , گربایگان فسا , تغذیه ی مصنوعی آبخوانها