اثر مدیریت های زراعی و حفاظتی بر جریان های سطحی و بار رسوب در حوضه آبریز دشت بزرگ با استفاده از مدل ArcSWAT

اولویت بندی مناطق بحرانی و استفاده از بهترین شیوه های مدیریتی از جمله مدیریت کشاورزی و حفاظتی، روش های موثری برای کاهش فرسایش در حوضه های آبریز هستند. این روش ها مزیتی برای مدیران و سرمایه گذاران برای جلوگیری از زیان های اقتصادی و مدیریت ریسک محسوب می شوند. در پژوهش حاضر، از مدل ArcSWAT برای ارزیابی تاثیر مدیریت کشاورزی و حفاظتی بر رواناب سطحی و بار رسوب در حوضه آبریز دشت بزرگ در استان خوزستان استفاده شد. گردآوری داده ها در سال ۲۰۲۱  انجام شد. واسنجی و اعتبارسنجی جریان سطحی به ترتیب برای دوره های آماری ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ انجام شد. همچنین بار رسوب برای دوره های آماری ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ واسنجی و  برای سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ اعتبارسنجی گردید. سناریوهای تناوب، مدیریت بقایا و خاک ورزی به عنوان سناریوهای مدیریت زراعی و سناریوهای تراس بندی، کنتوربندی، نوارهای بافر گیاهی، کشت نواری و آبراهه چمنی به عنوان سناریوهای مدیریت حفاظت اعمال شدند.  نتایج ضرایب نش- ساتکلیف و تعیین برای واسنجی جریان سطحی ماهانه ۷/۰ و ۷۲/۰ و برای اعتبارسنجی ۷۴/۰ و ۷۵/۰ بدست آمد. این ضرایب برای هر دو مرحله واسنجی و اعتبارسنجی بار رسوب رضایت بخش نبود. اما مدل کارایی مناسبی در اولویت بندی مناطق بحرانی و شبیه سازی سناریوهای مدیریتی نشان داد. تفاوت در عرض آبراهه چمنی اثر معنی داری بر کاهش بار رسوب نداشت. سناریوهای تراس بندی و بافر گیاهی میزان رسوب را در سطح حوضه به ترتیب ۷۶ و ۵/۶۲ درصد کاهش دادند و موثرترین سناریو شناخته شدند.  بطور کلی نتایج نشان داد که اعمال سناریوهای حفاظتی می تواند میزان بار رسوب را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.

Keywords:

تراس بندی , رسوب , کنتوربندی , مدیریت حفاظتی , مدیریت زراعی