عمق نصب زهکش های زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک؛ چالش‎ها و راهکارها

چالش اصلی در تعیین عمق زهکش ها در مناطق خشک و نیمه خشک، عدم کارآیی زهکش های کم عمق در کنترل شوری و در عین حال تخلیه زهاب بیشتر، شورتر و آلوده تر توسط زهکش های عمیق است. در فصل آبیاری، هدف زهکشی عمدتا تهویه خاک است و عمق طراحی زهکش ها باید سطح آب زیرزمینی را در موقعیتی حفظ کند که از آسیب های ناشی از ماندابی جلوگیری شود. در دوره بدون آبیاری، حداقل عمق لازم برای زهکش ها باید به گونه ای باشد که از صعود شوری همراه با جریان مویینگی جلوگیری کند. شاید بهترین راهکار فائق آمدن بر تعارض کنترل شوری و آسیب کمتر به محیط زیست، زهکشی کنترل شده است. با این حال هزینه نصب تجهیزات و سازه های لازم برای این سامانه ها و همچنین مشکلات بهره برداری و نگهداری، سبب شده است تا اجرا و بهره‎برداری از آنها در کشورهای درحال توسعه گسترش زیادی پیدا نکند. شاید به نظر ساده ترین و کم هزینه ترین راهکار، شخم زدن خاک و یا هرگونه عملیات خاک ورزی است که موجب قطع لوله های مویین شود. ولی شخم زدن پس از برداشت محصول، محتوای مواد آلی خاک را در برابر نور آفتاب قرار می دهد که با سرعت اکسید می شوند و این امر بر حاصلخیزی اراضی اثر منفی خواهد گذاشت. یک راهکار قابل پیشنهاد دیگر سامانه زهکشی دوعمقی است. در چنین سامانه ای، وظیفه کنترل سطح ایستابی در فصل آبیاری بیشتر بر عهده زهکش های کم عمق است و در فصل بدون آبیاری سطح ایستابی به تراز زهکش های عمیق تر نزول می کند و پتانسیل شور شدن مجدد به وسیله خیز مویینگی کاهش می یابد.

Keywords:

شوری , زهاب , مویینگی , زهکشی کنترل شده , زهکشی دوعمقی