اثر پیگمالیون

اصطلاح اثر پیگمالیون (Pygmalion effect) یک اصطلاح روان شناختی است که به روزنتال (Rosenthal)، روان شناس آمریکایی، نسبت داده شده است. اثر پیگمالیون به شکل گسترده به تاثیر انتظارات بین فردی اشاره دارد، به این معنا که هنگامی که انتظار عملکرد خاصی را از دیگران داریم، ممکن است به گونه ای رفتار کنیم که احتمال وقوع عملکرد مورد انتظار را افزایش می دهد. به عبارت دیگر، انتظار موفقیت از دیگران، اعتماد به آنان و تشویق آنها سبب افزایش انگیزه، تلاش و عزت نفس می شود و می تواند موفقیت را تضمین کند. این مفهوم در ابتدا در حیطه آموزش و یادگیری برجسته شد و پژوهش های متعددی نیز در این حوزه انجام شد؛ از جمله این که روزنتال و جیکوبسن (Rosenthal and Jacobsen) در پژوهشی به بررسی این موضوع پرداختند که انتظارات معلم از دانش آموزان تا چه حد بر موفقیت آنان اثر دارد. در این پژوهش پس از انتخاب دانش آموزان مشارکت کننده به صورت تصادفی، از آنان آزمون هوش گرفته شد. سپس به معلم کلاس اسامی ۲۰ درصد از آنان به عنوان دانش آموزان تیزهوش اعلام شد. این گروه به عنوان گروه آزمایش و سایر مشارکت کنندگان به عنوان گروه کنترل بودند. پس از هشت ماه، مجددا از همه آزمون هوش گرفته شد. نتایج نشان داد دانش آموزانی که معلم آنان را تیزهوش می دانست و از آنان انتظار موفقیت بیش تری داشت، در مقایسه با گروه کنترل به طور معنا داری نمرات بهتری در پس آزمون کسب کردند. بررسی سبک آموزش در این هشت ماه نیز نشان داد که معلم برای دانش آموزانی که تیزهوش می پنداشت، زمان بیش تری اختصاص می داد، بازخوردهای دقیق تری ارائه می کرد و محیط آموزشی متنوع تری را فراهم می آورد. در پاسخ به این سوال که کدام سازوکارها تاثیرات امید معلمان را توضیح می دهند، می توان این گونه گفت که (الف) معلمان انتظارات متفاوتی را از فراگیران خود ایجاد می کنند، (ب) باورهای معلمان در مورد آن فراگیران شروع به رفتارهای متفاوتی می کند، مانند ارائه توجه و حمایت بیش تر، ارائه مطالب یادگیری چالش برانگیز (ورودی)، تعامل بیش تر و طولانی تر (خروجی)، و پاسخ گویی دقیق تر به عملکرد (بازخورد)، (ج) فراگیران انتظارات بالای معلمان را تشخیص می د هند و به آن واکنش نشان می دهند؛ به این صورت که ممکن است بیش تر تلاش کنند و انگیزه و علاقه بیش تری به فعالیت های تحصیلی پیدا کنند، (د) این رفتار متعهدتر فراگیر در بلندمدت، پیشرفت تحصیلی شان را بهبود می بخشد و در نهایت (ه) معلم تغییرات مثبت در رفتار فراگیران را می بیند، متوجه به وقوع پیوستن انتظارات خود می شود و این چرخه ادامه پیدا می کند. البته اثر پیگمالیون احتمالا به همان میزان که می تواند ثاثیر مثبت در بهبود عملکرد تحصیلی فراگیران داشته باشد، اثرات منفی نیز برای برخی دیگر از فراگیران بر جای می گذارد. به بیان دیگر، هنگامی که معلم تصوری منفی از یک یا تعدادی از فراگیران دارد و آنان را ضعیف و ناتوان در پیشرفت تلقی می کند، انتظار کمی از موفقیت آن ها در ذهن او ایجاد می شود. بدین ترتیب، در کلاس درس توجه کم تری به آن ها می کند، بازخوردهای کامل و دقیقی ارائه نمی دهد و زمان و خلاقیت کم تری برای آموزش آنان در نظر می گیرد. در نتیجه، مطابق با انتظار قبلی، عملکرد این فراگیران ضعیف خواهد شد و انتظار معلم برآورده می شود. این امر سبب می شود که این فراگیران نه تنها نتوانند عملکرد معمول خود را نشان دهند، بلکه ممکن دچار افت تحصیلی نیز شوند. بنابراین، به نظر می رسد اثر پیگمالیون می تواند به عنوان یک راهبرد روان شناختی، فراگیران را چه در حیطه شخصی و چه به عنوان عضوی از یک گروه تحت تاثیر قرار دهد. یافته های پژوهشی نیز این نکته را تایید می کند که تغییراتی که به دنبال انتظار معلم در فراگیران ایجاد می شود می تواند بر خودپنداره آنان تاثیر بگذارد و احساسات مثبت یا منفی درباره توانایی آنان در حیطه تحصیلی را برانگیزاند. بدین ترتیب، توجه به این موضوع در حیطه آموزش و یادگیری، امری اساسی است.

اثر پیگمالیون Keywords:

Letter To Editor , نامه به سردبیر