تجربه اولین ساختکده ایرانی در کتابخانه عمومی:خدمتی نو در جهت تسهیل خلق دانش در کتابخانه عمومی فرهنگیان همدان

هادف: این پژوهش با هدف مروری بر چهارچوب تعریفی ساختکده، به عنوان خدمتی درجهت حرکت کتابخانه های عمومی از دسترسی دانش به خلق دانش اجرا شده است و ضمنمرور چالش ها و مزایا، نگاهی کیفی به راه اندازی نخستین ساختکده ایرانی در کتابخانهعمومی فرهنگیان همدان دارد.روش: در این پژوهش از شیوه توصیفی با رویکرد استقرایی استفاده شده است. پژوهشگرانبا مرور تعریف های موجود از ساختکده و تاریخچه حضور آن در کتابخانه ها درنهایت بهتعریفی جامع از آن دست یافتند؛ منابع مورداستفاده در این پژوهش با استفاده از شیوهاسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده اند و کتابخانه عمومی فرهنگیان همدان به عنوان مورداجرایی در ایران، معرفی و با مطالعه موردی بررسی شده است.یافته ها: در این پژوهش، ویژگی های کلیدی ساختکده و سنخ شناسی ارتباط آن با کتابخانهعمومی شناسایی شد. بر اساس یافته های این پژوهش، مهم ترین مزایای ایجاد ساختکده درکتابخانه عمومی )ذیل ۷ دسته کلیدی( عبارت اند از: تبدیل کتابخانه از نقش سنتی به مکانیمتمرکز بر یادگیری؛ تقویت مشارکت، درگیرشدن جامعه و تعامل جامعه؛ تولید دانش توسطکاربران به جای مصرف دانش؛ ایجاد خلاقیت و تقویت رشد مغزی کاربران؛ دسترسیعادلانه به انواع بسترهای اطلاعاتی؛ و افزایش اعضا و مراجعه کنندگان به کتابخانه عمومی.همچنین چالش های اساسی راه اندازی )در ۹ دسته کلیدی( به شرح هزینه بر بودن؛ نیاز بهکتابدار شایسته؛ ایجاد سروصدای زیاد؛ مکان محور بودن؛ مقاومت در میان کارکنان؛ نیازبه آموز،؛ افزودن بر حجم کار کتابخانه؛ عدم رعایت عدالت جنسیتی؛ و خطرپذیریشناسایی شد. همچنین ذی نفعان کلیدی هم آفرینی ساختکده و کتابخانه عمومی در دودسته شرکای داخلی ) ۵ مورد( شامل نهاد کتابخانه های عمومی کشور، اداره کلکتابخانه های استان و اداره شهرستان، کارگروه برنامه ریزی کتابخانه، کارکنان کتابخانه وشرکای خارجی ) ۴ مورد( شامل حرفه مندان و اتحادیه های شغلی، مدرسه ها، دانشگاه ها وخیرین شناسایی شدند. ویژگی های کتابخانه فرهنگیان همدان به عنوان اولین ساختکدهکتابخانه ای نیز بررسی شد.نتیجه گیری: ساختکده ها به عنوان فضایی کارگاهی و مجهز به فناوری ها، با رویکرد کاراشتراکی، امکان آفرینش و تولید محتوا را مهیا می کنند و یادگیری را به صورت عملی برایکاربران فراهم می آورند. کتابخانه های عمومی به عنوان یکی از مراکز ایجاد ساختکده هابه جای اینکه فقط لزوما فضایی برای دسترسی به دانش را ایجاد کنند، می توانند امکان خلقدانش را نیز به کاربران خود ارائه دهند. ارائه خدمات ساختکده، پوشش دهنده کارکردهایآموز، و آفرینش در کتابخانه عمومی است و همچنین در راستای ماموریت و هدف هایکتابخانه عمومی نیز قرار دارد. برای ایجاد خدمات ساختکده، ملزوماتی نیاز است که ممکناست برای هر کتابخانه ای با توجه به جامعه خدمت گیر متفاوت باشد. چالش های پیش روبرای ایجاد ساختکده، ممکن است سختی هایی را در پی داشته باشد ولی نتیجه راه اندازی آنبه میزانی الهام بخش است که می توان سختی ها را پذیرفت. ساختکده می تواند تحولی درنوع خدمت رسانی کتابخانه های عمومی و پذیرا بودن آن برای عموم مردم باشد.نهاد کتابخانه های عمومی کشور به عنوان متولی اداره کتابخانه های عمومی با شناساییظرفیت های موجود، آموز، کتابداران و تامین تجهیزات مناسب می تواند به ایجاد ساختکدهدر کتابخانه ها اقدام کند تا روح تازه ای به کالبد فضاهای سنتی خود ببخشد.اصالت و ارزش: خدمات ساختکده در کتابخانه های عمومی از روندهای نوظهور درکشورهای پیشرفته است. توجه به هنگام به این پدیده که مستظهر به مفاهیم بنیادین واجتماعی قابل توجهی است، ایران را به مرزهای دانش و فناوری در حوزه عمومی رهنمونمی شود؛ بنابراین پژوهش حاضر به عنوان نخستین بررسی تجربه کاربردی می تواند بدیعباشد، به ویژه با توجه به اینکه یافته های پژوهش دست اول هستند.

Keywords:

ساختکده , کتابخانه عمومی , میکراسپیس , خدمات کتابخانه ای , خلاقیت , فرهنگ تولید