اولویت بندی احداث انواع بندهای اصلاحی آبخیزداری به روش تحلیل چندمعیاره مکانی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز دوراهان)

چکیده مکان یابی روش های اصلاحی در مدیریت حوزه های آبخیز یکی از مسایل چالش برانگیز است و تحلیل چندمعیاره روشی برای کمک به مدیران برای رفع این مشکل می باشد. این مطالعه با هدف تعیین مکان های مناسب احداث بندهای اصلاحی توری سنگی، خاکی و سنگی ملاتی با استفاده از تحلیل چندمعیاره در حوزه آبخیز دوراهان استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. در این روش مدل درختی تحلیل و ترکیب نﻘشه های عوامل طبیعی(سیل خیزی، فرسایش، درجه آبراهه، شیب و رخساره ی ژیومرفولوژی)، عوامل اقتصادی(نزدیکی به روستا، نزدیکی به جاده) و محدودیت های مکانی (درجه آبراهه، شیب، رخساره ژیومرفولوژی و ارتفاع) تهیه شد. برای مﻘایسه زوجی و وزن دهی به عوامل از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد و بردار ویژه ی مربوط به هر معیار از میانگین وزنی معیار مربوطه نسبت به کل معیارها محاسبه گردید. بر اساس نتایج، سیل خیزی و فرسایش به ترتیب با مقادیر ۳۶/۰ و ۳۲/۰ از اهمیت بیشتری برخوردار بودند. اهداف نیز به صورت زوجی و بر اساس هر معیار با هم مقایسه شده و امتیاز مربوط به هر کدام مشخص شد. در این حوزه اولویت اول به بندخاکی با امتیاز۴۹/۰ و اولویت های دوم و سوم به ترتیب به بندسنگی ملاتی و گابیونی با امتیازهای ۳۲/۰ و ۱۳/۰ تخصیص داده شد. در انتها نقشه های مربوط به معیارها با استفاده از نرم افزارILWIS به صورت رستری تهیه و به  همراه وزن هر معیار وارد مدل تحلیل چندمعیاره مکانی (SMCE) شد و در نهایت نقشه مکان یابی احداث بندهای خاکی، سنگی ملاتی و گابیونی تهیه گردید که زیرحوزه های ۶ و۷ برای احداث این سازه ها مناسب تر بودند. استفاده از این روش می تواند برای سایر پروژه های بیو مکانیکی در عرصه نیز پیشنهاد شود.

Keywords:

Analytic Hierarchy Process , small dams , spatial multi-criteria evaluation model , optimize positioning , weighing , تحلیل سلسله مراتبی , سدهای کوچک , مدل تحلیل چندمعیاره مکانی , مکان یابی بهینه , وزن دهی