بررسی کمی وکیفی اسانس Nepeta crassifolia Boiss. & Buhse در رویشگاه های طبیعی و شرایط مزرعه در استان آذربایجان شرقی

پونه سای البرزی (Nepeta crassifolia Boiss. & Buhse) از خانواده Lamiaceae، گونه ای معطر با خاصیت دارویی بوده که بومی و انحصاری ایران است. برای اجرای این تحقیق، بذرها و اندام های هوایی این گیاه از شش منطقه مختلف در استان آذربایجان شرقی جمع آوری گردید. اندام های هوایی پس از خشک شدن به روش تقطیر با آب اسانس گیری شده و ترکیب های موجود در آنها توسط دستگاه های GC و GC/MS شناسایی شدند. همچنین در سال بعد، بذرهای جمع آوری شده، پس از نشاء در گلخانه، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه کشت شدند. در سال دوم سرشاخه های گلدار برداشت و پس از خشک شدن، اسانس گیری شدند. بررسی کمی اسانس نمونه های رویشگاه های طبیعی و مزرعه نشان داد که درصد اسانس در نمونه های رویشگاه طبیعی با همدیگر اختلاف معنی داری داشته و بیشترین مقدار اسانس متعلق به منطقه مرند بود، در حالی که اسانس های بدست آمده از نمونه های کشت شده در مزرعه با همدیگر اختلاف معنی داری نداشتند. نتایج ارزیابی ها بیانگر این بود که ترکیب های نپتالاکتون I (۴aα, ۷α, ۷aα) و II (۴aα, ۷α, ۷aβ)، گلوبولول، جرماکرون B، کاریوفیلن اکساید و ۸،۱-سینئول اجزای اصلی اسانس N. crassifolia را تشکیل داده و بیشترین مقدار نپتالاکتون های I و II در شرایط رویشگاه طبیعی (به ترتیب ۶۹% و ۲۱.۷%) و مزرعه (به ترتیب ۲۷.۳% و ۵۱.۵%)، متعلق به منطقه میشو در مرند بوده است. گیاهان منطقه سراب نیز در شرایط رویشگاه طبیعی و مزرعه در مقایسه با سایر نمونه ها بیشترین میزان نپتالاکتون II را به خود اختصاص داده و بالاترین مقدار ترکیب ۸،۱-سینئول (۲۱.۸%) در اسانس نیز از نمونه گیاهی رویشگاه طبیعی منطقه خریل بدست آمد.

Keywords:

پونه سای البرزی (Nepeta crassifolia Boiss. & Buhse) , اسانس , نپتالاکتون , کاریوفیلن اکساید , ۸ , ۱-سینئول