نهاد دین در تضاد با نهاد حکومت: تحلیلی بر سیر تکوینی قدرت سیاسی علمای مذهبی در ایران عصر ناصری(۱۳۱۳-۱۲۶۴ق)

مطالعه تحولات دوره ی حکومت ناصرالدین شاه قاجار(۱۳۱۳-۱۲۶۴ق)، حاکی از تضاد و تنش میان نهاد حکومت با علمای مذهبی به عنوان نمایندگان نهاد دین است. این در حالی است که مطالعه و واکاوی ارتباط این دو نهاد در نخستین دهه های حکومت قاجار نشان می دهد که روابط آن ها تا حد زیادی مسالمت آمیز و دوستانه بوده است. علت این مسئله را باید در دغدغه مشروعیت خواهی شاهان قاجار، اهمیت وجود نظام سیاسی در راستای تامین امنیت جامعه و همراهی شاهان قاجار با فرهنگ مذهبی حاکم بر جامعه ایران جستجو کرد. مسئله ای که در اینجا مطرح می گردد نقش روابط قدرت و تحولات آن در ایجاد تضاد میان علمای مذهبی و حکومت در عصر ناصری است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی و داده های کتابخانه ای در صدد پاسخ گویی به این مسئله می باشد. فرضیه ای که در این راستا مطرح می گردد این است که بخشی از تضاد حکومت با علمای مذهبی در دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار(۱۳۱۳-۱۲۶۴ق)، به علت مداخله گری آن ها در کارویژه های حکومت از جمله کارویژه ی نظم سیاسی و امنیت اجتماعی، حفاظت از حقوق مادی و معنوی افراد جامعه، صیانت از استقلال سیاسی و منافع ملی، بوده است که علمای مذهبی به موازات حکومت در عصر ناصری انجام می-دادند. این رویکرد به علت ایجاد ناسازگی در ساختار قدرت سیاسی منجر به تضاد و تنش میان نهاد حکومت با علمای مذهبی گردید.

Keywords:

عصر ناصری , علمای مذهبی , کارویژه های حکومت , قدرت سیاسی