واکاوی عوامل موثر برتصویر سازی گیاهان دارویی در نگاره های نسخه خطی الحشایش دیسکوردیس (منوچهری- کاخ گلستان)

نسخه خطی الحشایش منوچهر خان با ۸۳۳ تصویر رنگی از انواع گیاهان، از جمله نفیس ترین و با ارزش ترین نسخ مصور علمی در عهد صفوی محسوب می گردد که به سفارش منوچهر خان والی مشهد در سال ۱۳۰۸ه ق مصور گشته است. استنساخ نسخه به عهده محمد باقر الحافظ خوشنویس معروف آن زمان صورت گرفته است و احتمالا مصور سازی کتاب نیز به عهده ملک حسیتن اصفهانی بوده است. این نسخه به دلیل داشتن تصاویری بسیار ارزشمند از گیاهان مختلف دارای ارزش علمی در شاخه گیاه شناسی است. در این پزوهش می کوشیم تا از طریق مظالعه تصاویر گیاهان نسخه مذکور، به میزان انطیاق آنها با نمونه های گیاهی در طبیعت پی برده و به این سوالات پاسخ گوییم که اولا میزان انطباق میان تصاویر نسخه خطی منوچهر خان و نمونه های گیاهی موجود در طبیعت چگونه قابل تبیین است؟ و ثانیا متن علمی و سلیقه بصری هنرمند تا چه میزان بر مصور سازی این نسخه موثر بوده است؟ نتایج حاصله گویای این امر است که نقاش به دلیل نسخه برداری از منبع اصلی و عدم آشنایی با علم گیاه شناسی، در تصویر سازی گیاهان از واقعیت فاصله گرفته و براساس سلیقه و ذوق هنری به تصویر سازی می پردازد. همچنین بازنمایی واقعی و علمی گیاه مد نظر او نیست و مصور سازی گیاهان در صفحه جنبه تفننی و تزیینی به خود گرفته است.

Keywords:

گیاهان دارویی , الحشایش , دیسکوردیس , نگارگری , نسخه خطی.