مطالعات سند ملی آمایش سرزمین تغییرات اقلیمی (جلد دوم- ارزیابی روند و پیشنگری اثرات تغییر اقلیم در ایران)

تغییر اقلیم و گرمایش جهانی از اواخر قرن بیستم تاکنون یکی از مسائلی بوده است که ذهن بسیاری از محققان را به خود معطوف داشته و به مهمترین چالش قرن حاضر تبدیل شده است. آب و هوای کره زمین در طی این سالها از تعادل خارج شده و دمای آن روزبهروز در حال افزایش بوده است. اقلیم یا آبوهوا به میانگین شرایط جوی زمینی یا آبی با توجه به شرایط فصلی و زمانی گفته میشود. معمولا آب و هوا به وسیله مجموعه تغییرات پارامترهای سطحی و جوی مانند دما، میزان بارش، میزان وزش باد، رطوبت، ابری بودن، رطوبت خاک، دمای سطح آب دریا و غیره تعیین میشود. مجموعه این شرایط در طولانیمدت به همراه اندازهگیری سایر پارامترها مانند حداقل دمای روزانه، طول مدت فصل کشت یا شدت سیلابها، اقلیم منطقه را مشخص میکند.
این پژوهش با هدف بررسی اقلیمی ایران طی بازه زمانی بلندمدت و سپس پیشبینی برای سال ۲۰۳۰ که به افق زمانی سند ملی آمایش سرزمین نزدیک میباشد، انجام پذیرفته است. این مدلسازی مبتنی بر مدلهای گزارش پنجم IPCC موسوم به CMIP۵ انجام شده است. روشهای مختلفی برای پیشبینی و ارزیابی تغییرات اقلیمی وجود دارد، اما روش به کار گرفته شده در این پژوهش بر اساس دادههای جهانی و نیز مقایسه مدلهاست نه صرفا میانگینگیری از مدلهای مختلف. بر این مبنا ابتدا با مرور منابع بهترین مدلهای توصیه شده پژوهشهای مختلف برای ایران از بین چندین مدل پیشنهادی انتخاب شدند. سپس بر اساس شاخصهای آماری مدلهای CSIRO-Mk۳-۶-۰ ، GFDL-ESM۲M و MRI-CGCM۳ جهت انتخاب به کاربست در سند ملی آمایش صحت سنجی شدند. مدل MRI-CGCM۳ در مقایسه با سایر مدلها، کارایی مناسب و قابل قبولی در شبیهسازی پارامترهای اقلیمی دارد و در پیشنگری پارامترهای دمایی از عملکرد خوبی برخوردار است. دادههای مورد استفاده از مدل MRI-CGCM۳ که ساخت و طراحی ژاپن بود با ریزمقیاس نمایی به روش MarkSimGCM با سه سناریوی واداشت تابشی RCP۲.۶ ، RCP۴.۵ و RCP۸.۵ تولید شدند. نتایج این پژوهش بیانکننده تغییرات کلان در میزان بارش و دما در پهنه جغرافیایی کشور است. نتایج حاصل از پیشنگری مدل نشان میدهد که مقادیر دما در سناریوهای مختلف طی دوره آینده نسبت به دوره مشاهداتی (روند زمانی گذشته تا زمان حال)، افزایش خواهد یافت. بیشترین میزان بارش در نواحی شمال و جنوب غرب است که در وهله اول مربوط به عرض جغرافیایی و تغییرات اقلیم در سطح جهانی است و در کنار آن عواملی همچون ارتفاعات، ناهمواریها و تنوع توپوگرافی مزید علت میباشد که تغییرات و نوسانات را ایجاد میکند. بر پایه نتایج حاصل از دادههای مدل، بارش در هر سه سناریوی مورد بررسی در مقایسه با دوره مشاهداتی در مناطق جنوب و مرکز کشور کاهش محسوسی را نشان
میدهند. لذا منطبق با شرایط اقلیمی آینده نیاز به اجرای برنامههای خاص یا تدوین راهبردها و سیاستهای مختلف میباشد که در این خصوص راهکارهای پیشنهادی برای هر بخش اعلام شده است.