نقد اسطوره ای و روان شناختی جایگاه زن در بانوگشسب نامه

بانوگشسبنامه یکی از منظومههای حماسی ملی است که به تقلید از شاهنامه فردوسی در شرح زندگی و دلاوریهای بانوگشسب، دختر رستم، به نظم درآمده است. این منظومه، تنها اثر حماسی در ادب فارسی است که محور داستان آن یک قهرمان زن است. بیشتر پژوهشگرانی که این منظومه را بررسی کردهاند، بر چگونگی حضور بانوگشسب در متون حماسی و شرح پهلوانیهایش تاکید کرده و گاه جنگاوریهای او را به تاثیرات به جا مانده از دوره زنسروری و تسلط ایزدبانوان جنگاور اساطیری مربوط دانسته و به زمینههای روانشناختی کردارهای این پهلوان زن کمتر توجه نشان دادهاند. آنچه در این پژوهش بررسی می شود، زمینههای اسطورهای و روان شناختی شخصیت و اعمال دلاورانه بانوگشسب در منظومه حماسی بانوگشسبنامه است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که با وجود مشاهده نشانههایی از زنسروری و زنسالاری در منظومه، این نشانهها در برابر تسلط فرهنگ پدرسالار رنگ باخته و پدرسالاری جایگزین مادر سالاری شده است. در بخش دوم این مقاله، این نکته، از دیدگاه روانشناسی تحلیلی یونگ، تحلیل شده است. بنا بر این دیدگاه، رفتار جنگاورانه و مردانه بانوگشسب را نهتنها نمیتوان نشانه زنسالاری دانست، بلکه باید آن را به تاثیرات القایی کهنالگوی آنیموس (روان مردانه درون زن) نسبت داد که به واسطه زندگی بانوگشسب در جمع پهلوانان برتر حماسه و متاثر از رفتارهای مردانه در او نهادینه شده است.

Keywords:

analytical psychology , Animus , myth , Banugshsb-nameh , national epic , patriarchy