بررسی اجمالی رویکرد ادیان به برده داری؛ مطالعه تطبیقی هندوئیسم، یهودیت و اسلام

برده داری از معضلات اجتماعی جامعه بشری بوده است. امروزه کنوانسیونهای بین المللی و قوانین داخلی کشورها این عمل را منع کرده اند. لیکن برده داری به شکل ابتدائی و در انواع مدرن خود کماکان وجود دارد و مخاصمات مسلحانه و مشکلات اقتصادی به این پدیده دامن میزند. رویکرد دولت ها در ممنوعیت و محدودیت برده داری امری حاکمیتی و قانونی است. ولیکن این لزوما دستاورد مذاهب در این رابطه را منعکس نمیکند. آیا دستاوردهای مذاهب در ممنوعیت یا مقید ساختن مقوله برده داری امری به کلی بی اهمیت است؟ ممنوعیت برده داری به موجب قوانین داخلی و اسناد حقوق بشری تنها در صده های اخیر الزام آور بوده است؛ لیکن جامعه بشری هزاران سال است که با این مقوله دست و پنجه نرم میکند؛ پس مطالعه دستاوردهای مذاهب در جریان این مبارزه اهمیتی بس شگرف دارد. اگر چه بسیاری از مذاهب چون هندوئیسم، برده داری یا اشکال آن (چون نظام طبقات اجتماعی) را نه تنها ممنوع نساختند، بلکه همواره از آن حمایت کرده اند، مذاهب جدیدتر چون اسلام رویکرد متفاوتی به این معضل اجتماعی داشته اند. ادیان ابراهیمی این پدیده را به جهت رواج آن در سطح جوامع، بطور کلی ممنوع نساختند، لیکن از همان ابتداء ابعاد گوناگون برده داری را محدود و مقید ساخته اند. بارزترین شکل مقابله با برده داری را در اسلام میتوان یافت؛ رویکرد اسلام از دیرباز دولت ها را در نقض حقوق عامه محدود ساخته است. اسلام برای بردگان حقوق اساسی را به رسمیت شناخت. ابتکاری که در واقعیت، ممنوعیت برده داری را برای صده ها، در بسیاری از سرزمین های اسلامی به ارمغان آورد و یا آن را در مقایسه با جوامع دیگر به میزان زیادی کاهش داد. در پایان این نتیجه حاصل شده است که فارغ از دستاوردهای حقوق بشری معاصر در ممنوعیت برده داری در قرون ۱۹ و ۲۰، نقش آفرینی اسلام در محدودیت این معضل اجتماعی به مراتب پررنگتر از دیگر مذاهب بوده است.

Keywords:

حقوق بشر , برده داری , هندوئیسم , یهودیت , اسلام