ملاحظاتی درباره تولید، گاهنگاری، ساختارشناسی و منشایابی اشیای کلریتی تمدن جیرفت با استفاده روش طیف سنج جرمی شتاب دهنده، پتروگرافی و پراش پرتو ایکس

جنوب شرق ایران در عصر مفرغ قدیم از اهمیت بسیاری برخوردار است چرا که این منطقه شاهد ظهور مراکز شهری نخستین است؛ از آن مراکز می­توان به کنارصندل (جیرفت) ، شهداد (دشت لوت) و شهرسوخته (سیستان) اشاره کرد. تخصص پذیری از شاخص­های اصلی جوامع شهرنشین است. ساخت و تولید اشیای سنگی از جنس­های مختلف نظیر کلریت، مرمر، تراورتن و لاجورد یکی از شاخصه­های برجسته تمدن­های جنوب شرق در عصر مفرغ است. اشیای سنگ کلریت تمدن جیرفت شاخص­ترین یافته باستان شناسی در حوزه فرهنگی هلیل به شمار می­رود. تاکنون پژوهش­های متعددی بر روی شمایل نگاری این ظروف و چرخه تولید و توزیع آنها انجام شده است.  همچنین چند پژوهش میان رشته­ای درباره منشایابی و ساختارشناسی برخی از این اشیای سنگی انجام شده است. این مقاله بر اساس مطالعات میان رشته­ای به گاهنگاری اشیای کلریتی و همچنین ساختارشناسی و منشایابی آنها در جنوب کرمان می­پردازد. در این پژوهش نمونه­های کلریتی از دو کارگاه تولیدی در دشت جیرفت_کنارصندل و ورامین_ با استفاده از روش پتروگرافی مقطع نازک و XRD مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج اولیه نشانگر وجود حداقل دو گروه معدنی بود که نشان می­دهد هر کارگاهی احتمالا در دوران مختلف از معادن سنگ کلریتی مختلفی استفاده می­کردند. نتایج همچنین نشان می­دهد که محوطه کنارصندل جنوبی در طی چندین قرن نقش مهمی در تولید سه گونه­ی مختلف ظروف سنگی (ظروف استوانه­ای با نقوش هندسی، ظروف زنگوله­ای ساده و ظروف سری جدید  حکاکی شده) داشته است. بعلاوه، بر اساس دو نمونه آزمایش سالیابی مطلق با استفاده از روش AMS در ارتباط با سنگ های کلریتی حاصل پژوهش­های اخیر در جیرفت مشخص گردید که بر خلاف تصور رایج درباره گاهنگاری این اشیا، که آنها را به نیمه دوم هزاره سوم پ.م (۲۵۰۰-۲۰۰۰ پ.م)  نسبت می­دهند؛ اشیای کلریتی تمدن جیرفت دست کم در یک بازه هزاره ساله از اوایل هزاره سوم تا اوایل هزاره دوم پ.م تولید می­شده­اند.

Keywords:

Chlorite , Jiroft , Petrography , XRD , AMS , سنگ کلریت , جیرفت , پتروگرافی , XRD , سالیابی مطلق