بررسی تنوع ژنتیکی تحمل به شوری در سه مرحله رشدی گیاه کنجد

کنجد از گیاهان روغنی است که از دیرباز کشت می­شده است. پایین­بودن عملکرد کنجد و تولید آسان­تر سایر دانه­های روغنی باعث گردیده که به کشت این گیاه کمتر توجه شود، لذا لازم است در راستای تولید ارقام پرمحصول آن اقدام شود. شوری خاک عامل مهمی است که بر رشد، نمو و بهره­وری تقریبا تمام گیاهان از جمله کنجد تاثیر می­گذارد. افزایش غلظت نمک در محیط رشد گیاه منجر به افزایش یون­های Na+ و Cl- در گیاهان و القای استرس اکسیداتیو، استرس اسمزی و سمیت یونی می­شود. جوانه­زنی بذر و رشد اولیه گیاهچه دو مرحله حیاتی در چرخه زندگی گیاه هستند که تا حد زیادی عملکرد محصول را تعیین می­کنند. در این آزمایش گیاه کنجد در سه مرحله جوانه­زنی (شاخص­های جوانه­زنی)، گیاهچه­ای (صفات فنوتیپی گیاهچه، فعالیت­ها SOD، CAT و محتوای MDA و H۲O۲) و مرحله بلوغ بررسی گردید. لذا ۲۱ رقم مختلف کنجد هم از جهت تنوع ژنتیکی و هم وراثت­پذیری صفات مطالعه شد. همچنین روابط بین صفات در سه مرحله و مسیر تاثیرگذاری صفات مورفولوژی در محیط مزرعه اندازه­گیری شد و با استفاده از این صفات ارقام گروه­بندی و ارقام متحمل و حساس به تنش شوری شناسایی شدند. ارقام مورد مطالعه به دو گروه تقسیم شدند و ژنوتیپ­های با عملکرد بالا همچون اولتان، ۱۵۹، ناز چندشاخه، یلووایت، مغان ۴۱۸، آمریکایی و چینی در یک گروه قرار گرفتند. برای دستیابی به نوترکیب های جدید، ژنوتیپ های خوشه های دور به­عنوان والدین برای برنامه هیبریداسیون استفاده می شوند. استفاده از صفات منتخب در برنامه اصلاح کنجد باعث افزایش عملکرد می­شود.

Keywords:

Germination , Heritability , Seedling , Sesame , Yield , کنجد , جوانه زنی , گیاهچه , عملکرد تک بوته , وراثت پذیری