بررسی ردپای آب محصول زعفران در دشت بیرجند تحت شرایط تغییر اقلیم

بررسی و شناسایی میزان آب واقعی استفاده شده برای محصولات مختلف کشاورزی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و با در نظر گرفتن چنین ارزیابی­هایی می­توان راهکارهای مناسبی جهت کاهش مصرف آب کشاورزی ارائه داد که دارای اهمیت بالایی است. شاخص ردپای آب به عنوان یک شاخص جهانی مقدار واقعی آب مصرفی محصولات را براساس شرایط و اقلیم هر منطقه نشان می­دهد. از طرفی دیگر پدیده تغییر اقلیم از مهم­ترین چالش­های زیست محیطی است که بر منابع آب تاثیر بسزایی دارد. بنابراین ارزیابی این پدیده نیز جهت پیش­بینی تاثیر آن بر مصرف آب در بخش کشاورزی امری مهم و ضروری است. در این تحقیق به شبیه­سازی پارامترهای اقلیمی با استفاده از مدل گزارش ششم گردش عمومی جوی اقیانوسی MIROCES۲L تحت سه سناریوی SSP۱-۲.۶، SSP۲-۴.۵ و SSP۵-۸.۵ در دشت بیرجند پرداخته شده است و سپس با استفاده از نتایج آن محاسبه پیش­بینی ردپای آب آبی و ردپای آب سبز محصول استراتژیک زعفران در منطقه دشت بیرجند انجام شد. نتایج بخش اول نشان داد که حداقل دما و حداکثر دما در هر سه سناریو در آینده نزدیک (۲۰۲۲-۲۰۵۰) به طور کلی افزایش یافته است و پارامتر بارش در پاییز و زمستان افزایش و در بهار و تابستان کاهش می یابد. در بخش دوم نیز پیش­بینی عملکرد محصول زعفران توسط مدل NIO نشان داد که تحت سه سناریوی SSP۱-۲.۶، SSP۲-۴.۵ و SSP۵-۸.۵ در آینده نزدیک (۲۰۳۸-۲۰۲۲) به طور میانگین به ترتیب به میزان ۱۳/۰، ۲۱/۰ و ۰۵/۰ کیلوگرم بر هکتار نسبت به دوره مشاهداتی (۲۰۲۱-۲۰۰۵) کاهش یافته است و در ادامه نتایج نشان داد با افزایش نیاز آبی در دوره آینده، ردپای آب آبی، ردپای آب سبز و ردپای آب کل محصول زعفران تحت تاثیر تغییر اقلیم در دوره آینده تقریبا به میزان ۲ برابر نسبت به دوره مشاهداتی افزایش داشته است. هم­چنین نسبت مصرف آب آبی به آب سبز در این محصول در آینده تحت هر سه سناریو نسبت به دوره مشاهداتی از ۹۱/۱ تا ۰۴/۲ افزایش یافته است. بنابراین با وجود پدیده تغییر اقلیم، افزایش دما، افزایش نیاز آبی و در نهایت افزایش ردپای مصرف آب در منابع آب سطحی و زیرزمینی در دشت بیرجند در طی سال­های آینده، ضروری است تا برای پیاده­سازی الگوی مناسب مصارف آبی در دشت و به کار گرفتن راهکارهای مناسب و موثر جهت کاهش ردپای آب در منطقه مطالعاتی نیز روش­هایی مبنی بر کاهش سطح زیرکشت، کم آبیاری، تغییر الگوی کشت و تغییر تقویم زراعی نیز مطرح و اجرایی شوند.

Keywords:

تغییر اقلیم , عملکرد محصول , ردپای آب , NiO , CMIP۶