بررسی تنوع گیاهی زیراشکوب اجتماعات گیاهی در امتداد گرادیان ارتفاعی در غرب کوه های آلاداغ، شمال شرقی ایران

درک الگوهای پراکندگی و تنوع گونه های گیاهی در امتداد شیب های محیطی به ویژه زمان گسستگی زیستگاه ها به دلیل فشار شدید انسان، برای مدیریت اکوسیستم ها ضروری است. منطقه درکش که در غرب کوه های آلاداغ در استان فلوری خراسان-کپه داغ واقع شده است، دربرگیرنده شرقی ترین لکه های باقی مانده از جنگل های هیرکانی بوده و دارای سه ریختار پوشش گیاهی اصلی شامل درختچه­زارها، جنگل های بلوط (Quercus castaneifolia) و گیاهان نیمه­آلپی است. هدف از این پژوهش بررسی تغییرات تنوع زیستی گیاهی در زیراشکوب اجتماعات گیاهی فوق در راستای گرادیان ارتفاع است. از ۱۸۷ پلات با ابعاد ۲×۲ مترمربع و در امتداد گرادیان ارتفاعی ۱۳۰۰متری در طبقات ارتفاعی ۱۰۰ متری و به روش طبقه بندی شده-تصادفی نمونه برداری شد و فراوانی و سطح پوشش گونه ها تخمین زده شد. ویژگی­های فلوریستیک و شاخص­های مختلف تنوع اندازه­گیری شدند. ۲۵۲ گونه گیاهی متعلق به ۱۶۱ سرده و ۴۴ تیره شناسایی شدند. از این تعداد ۴۱ گونه انحصاری یا نیمه­انحصاری هستند. همی­کریپتوفیت­­ها و تروفیت­ها شکل­­های زیستی غالب در این منطقه هستند. ۸/۴۶ درصد گونه های گیاهی به عناصر رویشی ایران-تورانی، ۵/۱۷ درصد به عناصر دو­ناحیه­ای، ۵/۱۷ درصد به عناصر سه ­ناحیه­ای، ۵/۱۱ درصد به عناصر چند­ناحیه ­ای، و ۷/۶ درصد به عناصر اروپا-سیبری تعلق دارند. شاخص ­های تنوع هیل و شاخص­های تنوع بتا در زیر­اشکوب اجتماعات درختچه­زار، دارای بالاترین میزان بوده و سپس زیراشکوب جنگل بلوط و زیراشکوب نیمه­آلپی، در رده­های بعدی قرار دارند. روند تغییر تنوع در راستای گرادیان ارتفاع به صورت سینوسی است. به منظور حفاظت از تنوع گونه­ای و جوامع گیاهی ارزشمند به­ ویژه گیاهچه­های جوان بلوط، توصیه می شود که یک دالان حفاظتی در امتداد گرادیان ارتفاعی ایجاد شود. این راهبرد برای حفاظت بهینه از تنوع زیستی در این زیستگاه های منحصربه فرد ضروری است.

Keywords:

biodiversity , elevational gradient , Khorassan- Kopet Dagh , Darkesh , conservation , Hyrcanian , تنوع زیستی , حفاظت , خراسان-کپه داغ , درکش , گرادیان ارتفاعی , هیرکانی