ارزیابی ژنوتیپ های گندم از نظر تبعیض ایزوتوپی کربن ۱۳ و صفات موثر بر عملکرد در شرایط دیم

بدلیل واقع شدن کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک دنیا، کمبود آب و تنش خشکی همواره به عنوان یکی از مهمترین عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی مطرح بوده است. این تحقیق به منظور ارزیابی  ارقام و لاین های پیشرفته گندم از نظر تحمل تنش خشکی و بررسی امکان استفاده از تکنیک تبعیض ایزوتوپی کربن-۱۳ (۱۳C) در انتخاب و تولید ژنوتیپ های گندم با کارائی مصرف بالای آب به اجرا درآمد. تعداد ۱۶۰ لاین گندم با سطحی متنوع از نظر تحمل خشکی در کرت های مشاهده ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی حجیم یافته به همراه ۴ رقم شاهد تکرار شده در ۱۰ بلوک (جمعا ۲۰۰ کرت) در سال زراعی ۹۰ – ۱۳۸۹ در مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات دیم کشور در مراغه مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده ها وجود اختلافات معنی داری را در بین ژنوتیپ های مورد ارزیابی از نظر عملکرد در شرایط دیم نشان داد. در شرایط دیم ژنوتیپ های دیررس گندم از ارتفاع بوته، شاخص برداشت، وزن هزاردانه و عملکرد پائین تری نیز برخوردار بودند. از بین ژنوتیپ های مورد ارزیابی تعداد ۲۲ لاین برتر از نظر عملکرد دانه و شاخص های گزینشی در مقایسه با ارقام شاهد شناسائی و انتخاب گردیدند. این تحقیق روشن کرد که ژنوتیپ های گندم با عملکرد بالا تحت شرایط دیم از میزان تبعیض ایزوتوپی کربن۱۳ پائین تری برخوردار هستند، بطوریکه در شرایط تنش رطوبتی تبعیض ایزوتوپی کربن۱۳(Δ) همبستگی منفی معنی داری را با عملکرد دانه به نمایش گذاشت. نتایج حاصل موید امکان بالقوه بکارگیری تبعیض ایزوتوپی کربن۱۳ در شناسائی و انتخاب ژنوتیپ های گندم با کارائی مصرف آب بالا است که می تواند به تولید ارقام جدید گندم با پتانسیل عملکرد بالاتر  در شرایط تنش رطوبتی کمک کند.

Keywords:

گندم نان , تحمل خشکی , کارائی مصرف آب , تبعیض ایزوتوپی ۱۳C , دلتا