ارزیابی عوامل موثر بر میزان موفقیت طرح های بیولوژیک آبخیزداری (مطالعه موردی: حوزه آبخیز کاخک گناباد)

اجرای طرح های بیولوژیک در حوزه های آبخیز یکی از اقدامات اصلی در برنامه های آبخیزداری و حفاظت خاک می باشد. امروزه اجرای این طرح ها در اغلب برنامه های مدیریت جامع حوزه های آبخیز مورد توجه قرار می گیرد. مطالعات نشان داده است که اجرای طرح های بیولوژیکی هم از نظر اقتصادی نسبت به سایر طرح ها مانند طرح های مکانیکی با صرفه تر است و هم نسبت به سایر عملیات آبخیزداری تاثیر بیشتری در حفاظت از منابع آب و خاک دارد. طی سال های اخیر طرح های بیولوژیکی زیادی در سطح کشور به اجرا در آمده است که بعضا با موفقیت های زیادی همراه بوده اند و جا دارد از تجربیات اجرای این­گونه طرح ها در سایر نقاط کشور استفاده شود. تاکنون مطالعات زیادی بر روی علل موفقیت یا شکست این­گونه طرح ها در کشور صورت نگرفته است. لذا شناسایی و تعیین عوامل موفقیت طرح های بیولوژیکی می تواند نقش بسزایی در افزایش میزان موفقیت و اجرای این گونه طرح ها در سایر نقاط کشور داشته باشد. منطقه مورد نظر برای اجرای این تحقیق حوزه آبخیز کاخک در شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی می باشد. حوزه آبخیز شهید مهدی نوری کاخک در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب گناباد واقع شده است و دارای مساحت ۵/۱۰۶ هکتار است که طرح های بیولوژیکی اجرا شده در حوزه شامل عملیات نهال کاری، کپه کاری و بذرپاشی است. برای انجام این تحقیق ضمن بازدید و مشاهده اقدامات صورت گرفته در حوزه پرسشنامه ای حاوی سوالات مختلف در زمینه ارزیابی طرح و نیز عوامل موثر بر موفقیت طرح تهیه و از ۳۱ نفر از کارشناسان رشته­های مرتبط و مطلع از طرح تکمیل شد. نتایج این تحقیق نشان داد که عملیات بیولوژیک انجام شده در حوزه کاخک نسبتا موفق می باشد. به طوری­که از نظرکارشناسان موفقیت طرح در سطح ۹۷ درصد متوسط به بالا می باشد. همچنین نتایج تحقیق حاکی از آن است که از بین عملیات بیولوژیک انجام شده، عملیات نهال کاری بیشترین موفقیت را داشته­است. همچنین نتایج تحقیق بیانگر آن است که نقش عوامل انسانی در موفقیت طرح های بیولوژیک بیشتر از عوامل طبیعی می باشد. از مهمترین عوامل انسانی موثر بر موفقیت طرح از دید کارشناسان مهارت و تجربه نیروی انسانی و نیز اعتماد و منافع اجتماعی می باشد. نتایج پژوهش همچنین نشان داد که بین کارشناسان رشته ها و رده های مختلف تحصیلی تفاوت معنی داری از نظر آماری در ارزیابی موفقیت طرح وجود ندارد. (F=۱.۸۰۹, P=۰.۱۵۷), (F=۱.۱۱۸, P=۰.۳۵۹).

Keywords:

آبخیزداری , ارزیابی , طرح های بیولوژیک , حوزه آبخیز , کاخک , گناباد