خوانش شمایل نگاری نقشمایه های حیوانی در سکه های ایلخانی از منظر اروین پانوفسکی

خوانش تصویر از منظر اروین پانوفسکی ، سه گام را دربر می گیرد: گام نخست ، توصیف پیش شمایل نگارانه قلمداد می گردد که در آن، عنصر بصری ، جدا از علم و آگاهی افراد و بر اساس دانش عمومی و تجارب روزمره از نقطه نظر عناصر تجسمی همچون رنگ ، خط ، ترکیب بندی و ... توصیف می گردد. گام دوم، تحلیل شمایل نگارانه است که در آن معانی ثانویه ، قراردادی ومکنون در عناصر بصری با شناسایی قراردادهای فرهنگی ، اجتماعی و مذهبی دوره تاریخی مورد نظر، بررسی می گردد. گام سوم، تفسیر شمایل شناسانه است که در آن داده های مختلف تجزیه و تحلیل گردیده و ارزش های نمادین هر نقشمایه با کشف محتوای ذاتی آن، مورد مداقه قرار می گیرد.پژوهش حاضر با رویکردی متفاوت از شیوه های مرسوم سکه شناسی ، در پی پاسخ به این پرسش است که از منظر شمایل نگاری اروین پانوفسکی ، نقشمایه های حیوانی پرتکرار در سکه های ایلخانی چگونه تحلیل و تفسیر میگردند؟ فرضیه آن است که این عناصربصری ، صرف نظر از منظر زیبایی شناسانه آنها، بر مفاهیم فراتری دلالت می نمایند که هم سو با باورهای آیینی واعتقادات مذهبی متنوع ایلخانیان است . ماحصل پژوهش ، به روش تحلیلی تاریخی ، با استناد به مطالعات کتابخانه ای ، بررسی میدانی و گزینش هدفمند سکه ها نشان می دهد نقشمایه های حیوانی حاکم در سکه های ایلخانی به شیر، گاو و خرگوش ارجاع داده می شوند که هر کدام با معانی قراردادی خاص در ادیان شمنی ، بودایی ، یهودی ، مسیحی و اسلام قرابت داشته ، تحلیل شمایل نگارانه و تفسیرشمایل شناسانه از منظر گفتمان مذهب و فرهنگ ، در دوره های حاکمان متعدد ایلخانی ، مورد مقایسه تحلیلی و تطبیقی قرار گرفتند و مشاهده گردیده که در دوران حاکمیت یاسا و اسلامی ، تحت تاثیر سیاست های دینی همچون تسامح و تساهل ، مصلحت اندیشی و یا بی سیاستی ، ضرب نقشمایه ها به همراه شعائر مذهبی ادیان متعدد بر روی سکه ها صورت گرفته است .

Keywords:

ایلخانی , سکه , شمایل نگاری , حیوانی , اروین پانوفسکی .