معیارهای حق و عدل در احکام فقهی بانکداری بدون ربا

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با هدف تطهیر نظام بانکی کشور از ربا تلاش­های متعددی صورت پذیرفت. تبیین مفهوم عدالت اقتصادی و شاخص های آن یکی از دغدغه های اقتصاددانان است. علی­رغم مطالعات انجام گرفته در این زمینه، تلاش چندانی برای استخراج شاخص­های عدالت اقتصادی از نگاه اسلام صورت نگرفته است. شاخص ها و راهکارهای تحقق عدالت در مکتب های گوناگون فکری، متفاوت است. اندیشه­وران اسلامی نیز این مسئله را در چارچوب اسلامی مورد بحث قرار داده اند. درباره حق و عدالت نظریه شهید صدر(ره) و تالیفات استاد مطهری (ره) از شهرت و مقبولیت بیشتری برخوردار است. معیار عدالت در توزیع فرصت­ها، برابری و مساوات، و در توزیع کارکردی، استحقاقی سهمی است که با تراضی به ‎دست می آید و شاخص آن قیمت بازاری است. معیار عدالت در توزیع درآمد و ثروت، توازن است. هر فطرت سالمی تصاحب ۹۹% امکانات کره زمین توسط ۱% از افراد جامعه را بی عدالتی می پندارد. این بی­عدالتی را نمی توان با این منطق که «آنان با بازوی خود کسب کرده و خمس و زکاتش را پرداخت کرده اند»، توجیه کرد. معیار عدالت در رعایت حقوق نیازمندان، استحقاق در حد کفاف و شاخص آن حد کفاف و در پرداخت حقوق مالی بستگان، استحقاق عرفی است و شاخص آن اعتدال عرفی می باشد.  در این تحقیق که بصورت تحلیلی- توصیفی است با توجه به اصل یک بانکداری بدون ربا در تحقق عدالت اسلامی سعی می­شود  با استعانت از قرآن کریم ومعیارهایی که فقهای شیعه و علمای اهل سنت و نیز حقوق­دانان و دیدگاه­های مکاتب مختلف در این زمینه مطرح کرده­اند، مورد کنکاش و تامل قرار گیرد. همچنین تعاریف مختلف حق و  عدالت اقتصادی مورد بررسی قرار می­گیرد

Keywords:

Right , Justice , Economic Justice , Social Justice , حق , عدالت , عدالت اقتصادی , عدالت اجتماعی