روش های دفاع شکلی و ماهوی در مقابل سند ابرازی هر یک از اصحاب دعوا

دفاع در برابر سند ابرازی طرف دعوا به دو روش صورت می گیرد: « شکلی و ماهوی» . طرف دعوا در برابر سند ابرازی نخست باید «شکل و اصالت» آن را مورد ارزیابی قرارداده و در صورتی که با یکی از روش های مندرج در قانون شکل سند مخدوش باشد ، آن را مورد ایراد قرار داده و با تاسی به ادله موجود در وارد ساختن اشکال به شکل سند آن را بی اثر سازد تا کار به مراحل ماهوی دفاع که اثبات آنها به مراتب سخت تر و پیچیده تر می باشد ، نکشد. منظور از دفاع شکلی در برابر اسناد ، تعرض به اصالت سند است ؛ بدین معنا که به طور کلی طرفی که سند علیه او مورد استناد قرار گرفته است ، صدور سند از سوی خود یا اگر سند منتسب به دیگری است (برای نمونه مورث او) ، صدور سند از سوی منتسب الیه را نمی پذیرد و یا آن را نا همسان و متفاوت با چهره و وصف اصلی اعلام می نماید . دفاع شکلی یا تعرض به اصالت سند ، تنها تحت سه عنوان انکار ، تردید و ادعای جعل امکان پذیر است . دومین شیوه دفاع در برابر سند ، «دفاع ماهوی»است. شیوه های دفاع ماهوی در برابر اسناد به شمارش در نمی آیند اما می توان آنها را دسته بندی نمود و مهم ترین آنها ادعای بطلان معامله موضوع سند، ادعای فسخ معامله موضوع سند ، ادعای سقوط تعهد موضوع سند به یکی از اسباب سقوط تعهدات ( وفای به عهد ، اقاله ، ابراء ، تبدیل تعهد ، تهاتر ، مالکیت ما فی الذمه)لازم الوفا نبودن مفاد سند و... می باشد ؛ دفاعی که جای گفتگو درباره آن در حقوق مدنی ، حقوق تجارت و سایر شاخه های «حقوق ماهوی» است ؛ نه «حقوق شکلی» یعنی آیین دادرسی مدنی یا آیین دادرسی کیفری .البته در این خصوص لازم به ذکر است که شخصی که در برابر سند ، «دفاع ماهوی»را بر می گزیند ، به نوعی«اصالت سند»را پذیرفته است ؛ بنابراین ، نمی تواند هم زمان با دفاع ماهوی در برابر سند ، ایرادات شکلی را نیز به سند وارد نماید.

Keywords:

ایراد شکلی , ایراد ماهوی , انکار , تردید , جعل