تحلیل تاب آوری اقتصادی بهره برداران کشاورزی در برابر اثرات خشکسالی (مطالعه موردی: سکونتگاه های روستایی شهرستان فسا)

از شروع تمدن انسانی، خشکسالی، تاثیراتی شدید و گاهی فاجعه­آمیز بر فعالیت­های حیاتی انسان در سراسر جهان داشته است. خشکسالی به خودی خود یک بلا (فاجعه) محسوب نمی­شود؛ بلکه تاثیر آن بر مردم و محیط­زیست است که فاجعه­آمیز بودن یا نبودن آن را مشخص می­کند. خشکسالی یکی از مخاطرات طبیعی است که پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم بر کره زمین و به ویژه معیشت بهره­برداران کشاورزی دارد. در این راستا تاب­آوری اقتصادی روستایی از مفاهیمی است که در چند دهه اخیر مورد توجه سیاست­گذاران توسعه­ روستایی قرارگرفته ­است. هدف این مقاله، تحلیل تاب­آوری اقتصادی کشاورزان بهره­بردار در برابر اثرات خشکسالی است. با توجه به موضوع مورد مطالعه و هدف تحقیق، فرضیه پژوهش با کاربست ذیل تبیین شده است: بنظر می­رسد بین تاب­آوری اقتصادی بهره­برداران کشاورزی جوامع روستایی و اثرات خشکسالی ارتباط وجود دارد. روش­شناسی پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی، بر مبنای شیوه ­پیمایشی است که در این مسیر از ابزار پرسشنامه و روش نمونه­گیری طبقه­­ای در دسترس استفاده شده است. تکنیک مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل عاملی است. سطح تحلیل در این پژوهش ۷۵روستای منتخب واقع در چهار بخش مرکزی؛ ششده و قره­بلاغ، شیبکوه و نوبندگان شهرستان فسا می­باشد. در این تحقیق از۱۸شاخص تاب­آوری اقتصادی استفاده شده است. جامعه آماری نواحی روستایی شهرستان فسا ۶۳۴۰۹نفر که معادل ۱۸۸۵۵خانوار روستایی می­باشد. حجم نمونه۳۸۲خانوار که از طریق فرمول کوکران برآورد شده است. نتایج کلی تحقیق نشان می­دهد با توجه به شاخص­های مورد تحلیل قرار­گرفته، عامل «تنوع مهارت در نیروی کار و اشتغال» با مقدار ویژه۸۹۹/۳، بیشترین تاثیر را بین چهار عامل داشته، سپس عامل«عملکرد خرده­فروش­ها و کارایی زمین و دارایی»، «توسعه سطوح اشتغال» و «انعطاف­پذیری و تسهیلات مالی» قرار دارند. با توجه به تحلیل بدست آمده و آسیب­پذیری کشاورزان در برابر اثرات خشکسالی، باید نسبت به«متنوع کردن مهارت و اشتغال بهره­برداران کشاورزی»، «افزایش کارایی زمین»، «اعطای وام و تسهیلات مالی» مبادرت کرد. جهت نمایش وضعیت تحلیل فضایی سکونتگاه­های روستایی از نظر شاخص­های تاب­آوری اقتصادی در برابر­ خشکسالی، از تکنیک تحلیل عاملی و رتبه­بندی سکونتگاه­های روستایی شهرستان فسا توسط تکنیک SWARA و ARAS انجام شد. به ترتیب سکونتگاه­های روستایی بخش­های نوبندگان، ششده و قره­بلاغ، مرکزی و شیبکوه از نظر تاب­آوری اقتصادی در برابر اثرات خشکسالی رتبه­بندی شدند.

Keywords:

تاب آوری اقتصادی , خشکسالی , بهره برداران کشاورزی , سکونتگاه های روستایی , شهرستان فسا