تاثیر کاربرد لجن فاضلاب بر فعالیت فسفاتاز خاک و برداشت عناصر توسط گیاه ذرت مایه زنی شده با قارچ های همزیست

سابقه و هدف: به دلیل کم بودن میزان بارش و پوشش گیاهی و نیز استفاده کم از کودهای آلی، خاک های ایران دارای مقدار ماده آلی پایینی بوده که کمیت و کیفیت تولیدات کشاورزی را تحت تاثیر قرار می دهد. لجن فاضلاب پسماندی آلی است که در برخی مناطق به عنوان کود در کشاورزی استفاده می شود و می تواند سبب بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شود و همچنین باعث افزایش غلظت عناصر غذایی ضروری پرمصرف و کم مصرف موردنیاز برای رشد گیاه می شود. ذرت با نام علمیZea mays گیاهی C۴ و گرمسیری و نیمه گرمسیری است که یکی از مهمترین غلات دنیا بوده و نیاز غذایی بالایی نیز دارد. تلقیح گیاه با ریزجانداران همزیست به ویژه قارچ های همزیست ریشه، توانایی گیاهان را برای جذب بهتر آب و مواد غذایی و مبارزه با تنش های محیطی افزایش داده و باعث بهبود رشد و سلامت گیاه می شود. از این رو در مطالعه حاضر تاثیر قارچ های همزیست ریشه در کشت ذرت بر جذب برخی عناصر ریزمغذی و فسفر با افزودن لجن فاضلاب تصفیه شده بررسی شد.مواد و روش‎ها: یک نمونه خاک سطحی از مزرعه کشاورزی دانشگاه لرستان تهیه شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی شامل ۱) تلقیح میکروبی خاک در سه سطح (بدون مایه زنی، مایه زنی با Rhizophagos intraradices و مایه زنی با Serendipita indica) و ۲) لجن فاضلاب (صفر و دو درصد وزنی) در سه تکرار تحت شرایط گلخانه ای اجرا گردید. بذر ذرت در گلدانهای ۴ کیلوگرمی کشت شد و بعد از ۳ ماه، مقدار غلظت عناصر فسفر، مس، روی، آهن و منگنز در اندام هوایی و ریشه گیاه اندازه گیری شد. همچنین برخی ویژگی های میکروبی (تنفس پایه و کربن زیتوده میکروبی و فعالیت آنزیم های فسفاتاز اسیدی و قلیایی) در خاک اندازه گیری شد.یافتهها: نتایج نشان دهنده تاثیر مثبت افزودن لجن و مایه زنی قارچی بر غلظت عناصر در گیاه بود. پارامترهای بیولوژیک خاک با افزودن ۲ درصد لجن به طور معنی داری (p<۰.۰۵) نسبت به خاک بدون لجن افزایش یافتند: تنفس خاک (۳۳ درصد)، کربن زیتوده میکروبی (۳۸ درصد) و فعالیت فسفاتاز اسیدی (۳۵ درصد) و قلیایی (۵/۶ درصد). همچنین تلقیح قارچی به طور معنی داری موجب افزایش غلظت فسفر و عناصر ریزمغذی در ریشه و اندام هوایی گیاه شد. میان دو قارچ تفاوت معنی داری دیده نشد تنها در مورد غلظت روی در ریشه، گیاهان مایه زنی شده با قارچ R. intraradices نسبت به S. indica غلظت بالاتری را نشان دادند. همبستگی مثبتی بین فسفر قابل دسترس با ماده آلی خاک، زیتوده گیاه و فعالیت آنزیم های فسفاتاز اسیدی و قلیایی وجود داشت. نتیجهگیری: نتایج نشان دهنده تاثیر مثبت استفاده از لجن فاضلاب تصفیه شده در سطح دو درصد و نیز مایه زنی قارچ های همزیست ریشه در جذب فسفر و عناصر ریزمغذی به گیاه و بهبود ویژگی های رشدی گیاه و نیز بهبود ویژگی های بیولوژیک خاک مانند کربن زیتوده میکروبی و فعالیت آنزیم فسفاتاز شد. هر دو قارچ عملکرد مشابه وخوبی داشتند ولی با توجه به اینکه تکثیر S. indica راحت تر می باشد توصیه می شود از این قارچ به عنوان محرک رشد گیاه و کمک کننده به جذب فسفر بهره گیری شود و مصرف کود فسفره کم شود. در این تحقیق از لجن تصفیه شده فاضلاب در مقدار کم (۲ درصد) استفاده شده و بایستی دقت نمود که استفاده از لجن تصفیه نشده و مقادیر بالاتر لجن ممکن است خطر آلودگی میکروبی و مشکلات مربوط به خود را داشته باشد.

Keywords:

عناصر ریزمغذی , فسفر , قارچ میکوریز , لجن تصفیه شده , ویژگی های زیستی خاک