تدوین راهبردهای پایداری زیرساخت‎های سبز شهری با استفاده از ارزیابی تغییرات سیمای سرزمین (مطالعه موردی: منطقه دو کلان شهر تهران)

توسعه افسارگسیخته کالبدی - فضایی شهرها، باعث تغییر پوشش اراضی و ازدست رفتن انسجام زیرساخت‎های سبز می‎شود. همواره در شهرها این خطر وجود دارد که پایداری این زیرساخت‎ها در مقایسه با توسعه شهری نادیده گرفته شود. این زیرساخت‎ها (اراضی رودکناری، باغ‎ها، پارک‎های شهری، سبز راه های دست کاشت و اراضی بایر) با حضور در درون و پیرامون شهرها، می‎توانند خدمات اکوسیستمی بی‎شماری را عرضه نمایند که در صورت ازدست رفتن غیرقابل جایگزین خواهند بود. به این ترتیب، شناخت روند تغییرپذیری به منظور هدایت برنامه‎ریزی و مدیریت سیمای سرزمین شهری ضروری است. هدف این پژوهش، ارزیابی و پیش‎بینی تغییرات پوشش اراضی، سنجش تغییرات ساختار سیمای سرزمین و سپس پیشنهاد راهبردهای پایداری زیرساخت‎های سبز به منظور هدایت مدیریت سیمای سرزمین در منطقه دو کلان شهر تهران است. این منطقه از گذشته به دلیل گذر دو رود - دره درکه و فرحزاد موقعیت ممتازی نیز داشته است. در این پژوهش به منظور تهیه نقشه‎ پوشش‎های مختلف اراضی، از تصاویر ماهواره‎ای سال‎های ۱۹۸۶، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۶ و نرم‎افزار IDRISI استفاده شده است. همچنین برای پیش‎بینی پوشش اراضی سال ۲۰۳۲، زنجیره مارکوف و همان نرم‎افزار به کار گرفته شده است. بر اساس هدف این پژوهش، سه طبقه فضای سبز، فضای باز و فضای انسان‎ساخت موردنظر بوده و دوطبقه فضای سبز و فضای باز به عنوان زیرساخت سبز تلقی شده است. همچنین به منظور تحلیل تغییرات ساختاری، از محاسبه سنجه‎های NP، MPS، MPAR، CONTIG، MESH، SPLIT، LP، PLAND و Division در نرم‎افزار FRAGSTATS استفاده شده است. در مجموع طی سال‎های ۱۹۸۶ تا ۲۰۱۶، به ترتیب حدود ۶۱۷ هکتار از اراضی سبز و ۱۱۰۰ هکتار از اراضی باز به اراضی انسان‎ساخت تبدیل شده‎اند. باتوجه به یافته‎ها که بیانگر جایگزین شدن گسترده زیرساخت‎های سبز توسط اراضی ساخته شده و ازدست رفتن انسجام آن‎ها است، راهبردهایی بر اساس پنج اصل اکولوژی سیمای سرزمین پیشنهاد شده است.

Keywords:

زیرساخت سبز , سنجه‎های سیمای سرزمین , پیش‎بینی , راهبرد , انسجام