چالش های ناظر بر هدایت تحصیلی و شناسایی استعدادهای دانش آموزان در نظام آموزش و پرورش ایران

اجرای آموزش همگانی در دوره های ابتدایی و راهنمایی و تنوع رشته های تحصیلی در دانشگاه ها و پایان دوره ی متوسط و دوره هایپیش دانشگاهی و آموزش های حرفه ای در رشته های متنوع از یک طرف و تفاوت های فردی از نظر هوش، استعداد و علاقه از سویدیگر ایجاب میکند که خصوصیات فردی با خصوصیات تحصیلی انطباق یابد و به دانش آموزان در جهت انتخاب واحدهای درسی،رشته های تحصیلی و حل مشکلات تحصیلی کمک شود. وانگهی چون، راهنمای تحصیلی مقدمه ای برای راهنمایی حرفه ای است،برای اشتغال مناسب، ضرورت ارائه ی خدمات راهنمایی، بیشتر احساس می شود. تجارب عملی اجرای برنامه های هدایت تحصیلی،در طول بیش از نیم قرن، در گزارش های پژوهشی انعکاس یافته است. از مطالعه پژوهش های انجام شده می توان دریافت که برنامه هایهدایت تحصیلی در کشور ما با فراز و نشیب های بسیار همراه بوده است. این برنامه ها به طور شایسته اجرا نشده و اهداف و مقاصداصلی آن تحقق نیافته است. برای تدوین این مقاله، بیش از ۵۰ گزارش پژوهشی ناظر بر برنامه های هدایت تحصیلی و نیز ادبیات وتحلیل های انعکاس یافته در رسانه های عمومی مطالعه شد و روش سنتز پژوهی برای مرور ادبیات و طبقه بندی مضامین به کار گرفتهشد. روش تحقیق به صورت ترکیبی روش توصیفی از نوع پیمایشی بود. در ابتدا با استفاده از نقطه نظرات ۳۰ نفراز متخصصان در سهمرحله، ۳۱ عامل مرتبط مشخص گردید و پس از طریق پیمایش با استفاده از تکنیک پرسشنامه در بین ۲۶۰ نفر از مدیران و مشاورانآموزشی این عوامل مورد طبقه بندی و تحلیل قرار گرفت. داده ها با استفاده از آماره های میانگین، واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. نظام های آموزشی در جهت توجه به اصل تفاوت های فردی، موظف به برنامه ریزی و اقدام برای شناسایی و هدایت استعدادهایمختلف هستند و تجارب کشورهای مختلف در این زمینه میتواند مورد استفاده قرار گیرد. کشورهای آلمان و انگلستان و آمریکا بهدلیل اینکه به عنوان کشورهای توسعه یافته شناخته میشوند و همچنین به دلیل عملکرد بهتر درحوزه استعدادیابی، بطور هدفمند بهعنوان نمونه پژوهش انتخاب شدهاند. نتایج پژوهش نشان میدهد که برای شناسایی و تشخیص دانش آموزان با استعداد و تیزهوش ازمعیارهایی همچون نظر معلم ، نظر والدین، چک لیست مشاهدات عملکردی، استفاده از آزمون های روانشناسی و... در کشورهایموردمطالعه استفاده میشود اما در کشور ایران در دوره ابتدایی جهت استعدادیابی نظر معلم بر اساس پر کردن چک لیستهای طرحشهاب تنها ملاک جهت شناسایی است و می بایست ابزارهای متنوعی با توجه به تجربیات سایر کشورها برای مرحله شناساییدانش آموزان با استعداد و تیزهوش استفاده نمود. همچنین یافته های پژوهش نشان میدهد در بحث هدایت و آموزش دانش آموزانتیزهوش و با استعداد در کشورهای آلمان و انگلستان و آمریکا برنامه های متنوعی مانند برگزاری مسابقات، اردوهای تابستانی، مدارسویژه، فعالیتهای درون و خارج مدرسه ای و.... دارند ولی آنچه در کشور ایران رخ میدهد هدایت استعدادهای برتر و تیزهوش بهمراکز استعداد درخشان است. که صرفا بر اساس استعداد تحصیلی و قبولی در آزمون ورودی این مراکز است و این موضوع آسیبجدی به دانش آموزان دارای استعداد در سایر حوزه ها (موسیقی، فرهنگی وهنری و...) می زند و لذا باید برنامه های مختلف و مرتبطبادانش آموزان با استعداد و تیزهوش طراحی شود.

Keywords:

استعدادیابی , دانش آموز , هدایت تحصیلی , آموزش و پرورش , چالش