عوامل موثر بر شکلگیری طبقات فقیر در ایران (رویکرد داده های شبه تابلویی)

فقر به عنوان یکی از معضلات اجتماعی-اقتصادی، مانع از رسیدن جوامع به رشد و توسعه پایدار می شود. از این رو، کاهش فقر یکی از اهداف کشورهای در حال توسعه به شمار می آید. لازمه اجرای سیاست های کاهش فقر، شناخت فقر و عوامل موثر بر آن است. لذا در این مطالعه، ابتدا خط فقر نسبی در سطح استان و به تفکیک شهر و روستا، با روش ۵۰ درصد میانگین مخارج خانوار و استفاده از ریز داده های طرح هزینه-درآمد مرکز آمار ایران برای ۳۸۳۰۳ خانوار در سال ۱۳۹۲ محاسبه شد. سپس بر اساس خط فقر محاسباتی، خانوارهای فقیر شناسایی و تحلیل دادهای شدند. پردازش اولیه دادهها نشان داد که در برنامههای فقر زدایی باید به مسئله آمایش سرزمین توجه شود.در مرحله بعد، الگوی مورد مطالعه، جهت بررسی عوامل موثر بر احتمال ورود یا خروج از چرخه فقر با روش حداکثر درستنمایی برآورد شد. نتایج برآورد مدل لاجیت داده های شبه تابلویی با اثرات تصادفی، نشان داد که زن بودن سرپرست خانوار اثر معناداری بر فقر دارد. متغیرهای سال های تحصیل و وضعیت درآمدی سرپرست خانوار، تعداد افراد باسواد و تعداد افراد شاغل خانوار اثری معنادار بر احتمال خروج از فقر دارند. بین بعد خانوار و احتمال فقیر شدن، رابطه مستقیم وجود دارد. همچنین بین زندگی در مناطق شهری و احتمال فقیر شدن نیز رابطه مستقیم وجود دارد. تاثیر سن سرپرست خانوار بر فقر U شکل بوده است. یعنی در سال های جوانی و میانسالی احتمال خروج از فقر وجود دارد در حالی که با ورود به دوران پیری احتمال قرارگیری در دایره فقر افزایش مییابد. بنابراین، پیشنهاد می شود که در برنامههای فقرزدایی به افراد مسن به ویژه زنان سرپرست خانوار کم درآمد و بدون درآمد توجه ویژهای شود.

Keywords:

Relative poverty line , Rural poverty , Urban poverty , Logit model of pseudo- panel data , Income-expenditure survey , Iran