تاثیر سیاست های قیمتی بر الگوی کشت بهینه (مطالعه موردی: دشت کبودرآهنگ)

مقدمه و هدف: تولیدکنندگان بخش کشاورزی با ریسک های مختلفی مواجه هستند. گروهی از این ریسک ها، ریسک های تولیدی هستند که بر تولید یا عملکرد تولیدکننده تاثیر می گذارند. از جمله این ریسک ها می توان به تغییرات آب­و­هوایی، بیماری ها، آفات و غیره اشاره نمود. گروه دوم از ریسک ها که اصطلاحا به آن ها ریسک های قیمتی گفته می شود، برروی قیمت دریافتی تولیدکننده یا قیمت پرداختی برای نهاده تاثیر می گذارد و در نتیجه در قیمت ها ایجاد نوسان می کند. به گروه سوم از ریسک ها، ریسک های سیاست گذاری یا نهادی گفته می شود. تولیدکنندگان همواره با این گروه از ریسک ها مواجه هستند. گروه چهارم از ریسک ها که اصطلاحا به آن ها ریسک های بازار گفته می شود، ناشی از شرایط بازار محصولات کشاورزی و کاستی زیرساخت های بازار است. گروه پنجم از ریسک هایی که دولت باید تدابیر لازم را برای مواجهه با آن ها بیاندیشد، ریسک های سلامت یا بهداشت است. در این جا، منظور بهداشت و سلامت مصرف کننده نیست بلکه بهداشت و سلامت خود تولیدکننده است. چرا که تولیدکننده به عنوان یک انسان خود بخشی از عملیات تولید را انجام می دهد که در بسیاری از مواقع جانشینی ندارد. سیاست ها و ابزارهای قیمتی، شامل ابزارهایی هستند که متغیر سیاستی هدف آن ها، حمایت از قیمت دریافتی تولیدکننده برای محصول تولیدی و یا قیمت پرداختی برای نهاده های مورداستفاده در تولید است. این مقاله به ­دنبال بررسی تاثیر سیاست های قیمتی بر الگوی کشت بهینه در دشت کبودرآهنگ می باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش جهت بررسی تاثیر سیاست های قیمتی از رهیافت برنامه ریزی ریاضی مثبت استفاده می شود که در آن بسیاری از محدودیت ها و معایب برنامه ریزی ریاضی هنجاری برطرف گردیده است. لذا، با توجه به جدیدبودن آن نسبت به سایر روش های تحلیل سیاست های کشاورزی و با توجه به این‎که روش مذکور از روش های برنامه ریزی ریاضی است، به عنوان متدولوژی تحقیق حاضر برای تحلیل سیاست های موردنظر انتخاب شده است. اطلاعات موجود در این پژوهش از سازمان جهاد کشاورزی همدان، شرکت آب منطقه ای استان همدان، مرکز آمار ایران و پرسشنامه محقق ساخته که توسط کشاورزان تکمیل شده بود در سال ۹۹-۱۳۹۸ اخذ شده و در نهایت ۱۱ سناریو شامل سناریوهای قیمتی، نهاده ای و راندمان آبیاری تدوین شد و در دشت کبودرآهنگ با استفاده از نرم افزار GAMS اجرا شد. یافته ها: نتایج اعمال سناریوی حذف سیاست قیمت تضمینی و قیمت گذاری محصولات با قیمت جهانی و نرخ تسعیر ارزی ۴۲ هزار ریالی در دشت کبودرآهنگ نشان داد که در نتیجه اعمال این سیاست سطح زیرکشت منطقه به‎شدت کاهش پیدا کرده به طوری که سطح زیرکشت منطقه از ۱۳۵۴۳۹ هکتار به ۷۹۵۰۱ هکتار (۴۱ درصد) کاهش پیدا می کند. بیشترین میزان کاهش سطح زیرکشت مربوط به گندم دیم با ۷۰ درصد کاهش می باشد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از از اعمال سناریو حذف سیاست قیمت تضمینی و قیمت گذاری محصولات با قیمت جهانی و نرخ تسعیر ارزی ۱۳۶ هزار ریالی در دشت کبودرآهنگ بیانگر این موضوع بود که با اعمال این سناریو سطح زیرکشت منطقه ۳۰ درصد کاهش پیدا می کند. سومین سناریو بررسی ­شده در خصوص قیمت تضمینی در این مطالعه سناریو ادامه سیاست قیمت تضمینی محصولات کشاورزی مطابق قیمت های مصوب سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ در دشت کبودرآهنگ می باشد که در نتیجه اعمال این سیاست سطح زیرکشت کل منطقه ۳۹ درصد کاهش پیدا می کند، که بیشترین کاهش سطح زیرکشت مربوط به محصولات کم بازده جو دیم (۶۷ درصد) و گندم دیم (۴۸ درصد) می باشد. از سوی دیگر، در نتیجه اعمال این سیاست و با توجه به قیمت های سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ سطح زیرکشت خیار، سیب زمینی و گندم آبی بیشترین افزایش را داشته و به‎ترتیب ۱۲۹ درصد، ۸۲ درصد و ۵۱ درصد افزایش پیدا می کند. نکته مهم دیگر در خصوص این سیاست کاهش آب مصرفی به‎میزان ۳۹ درصد می باشد.

Keywords:

Kobodar Ahang plain , Optimal cropping pattern , Price policy , الگوی کشت بهینه , دشت کبودرآهنگ , سیاست های قیمتی