تاثیر تلاطم های ارزی در اثرگذاری سیاست های پولی بر تراز تجاری غیرنفتی ایران با تاکید بر تغییرات رژیمی
Publish Year: 1402
Type: Journal paper
Language: Persian
View: 130
This Paper With 35 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- I'm the author of the paper
Export:
Document National Code:
JR_JQE-20-4_004
Index date: 18 March 2024
تاثیر تلاطم های ارزی در اثرگذاری سیاست های پولی بر تراز تجاری غیرنفتی ایران با تاکید بر تغییرات رژیمی abstract
چکیده گسترده معرفییکی از مهمترین چالشهای اقتصاد ایران در دهههای اخیر، اتکای بیش از حد آن به درآمدهای نفتی است. بر اساس سریهای زمانی بانک مرکزی طی سالهای بعد از انقلاب اسلامی و بویژه سالهای پس از جنگ تحمیلی به طور متوسط ۸۰ تا ۹۰ درصد درآمد صادرات، ۴۰ تا ۵۰ درصد بودجه سالیانه دولت و۲۰ درصد از کل تولید ناخالص داخلی کشور از محل صادرات نفت تامین شده است. بر همین اساس، توسعه صادرات محصولات غیرنفتی دارای مزیت نسبی در بازارهای جهانی الزامی اجتنابناپذیر برای کشور ایران محسوب میشود. به عبارت بهتر، به سبب وابستگی شدید اقتصاد کشور به نفت از یک طرف و ناپایداری و نوسانات شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی و همچنین بواسطه حاکمیت یک بازار انحصاری چندجانبه بر آن از طرف دیگر، بسیاری از ناهنجاریهایی که بر این بازار حاکم است به داخل منتقل شده و فعالیتهای اقتصادی را به تناسب ارزبری دچار نوسان میکند (مقدسی و علیشاهی، ۱۳۸۶). به نظر برنامهریزان و سیاستگذاران اقتصادی؛ تنها راه رهایی کشور از اقتصاد تک محصولی و وابستگی به درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت و همچنین برآورده کردن نیازهای روزافزون ارزی کشور، توسعه صادرات غیرنفتی و دستیابی به بازارهای جهانی است. اگر از محل درآمدهای ارزی صادرات غیرنفتی تقاضای ارز جهت واردات تامین شود، اقتصاد کشور از درآمدهای صادراتی نفت و تزریق مستقیم این منابع ارزی نفتی به اقتصاد داخل به شکل جاری بینیاز خواهد شد. به همین دلیل، سیاستگذاران اقتصادی در ایران در برنامههای میان مدت (برنامههای اقتصادی و اجتماعی توسعه) و بلندمدت (سند چشمانداز ایران ۱۴۰۴) کشور توجه ویژهای به بهبود تراز تجاری غیرنفتی داشتهاند و عمدتا تاکید بر حمایت بخش پولی و بانکی از طریق اعطای تسهیلات با بهره کمتر از تولیدکنندگان و صادرکنندگان غیرنفتی بوده است.به دلیل اهمیت این موضوع در این مطالعه نقش تلاطمهای ارزی در تاثیرگذاری سیاستهای پولی بر تراز تجاری غیرنفتی ایران با تاکید بر تغییرات رژیمی طی دوره زمانی ۱۳۵۲-۱۳۹۶ به صورت فصلی بررسی شده است. در این راستا، از رگرسیون EGARCH برای مدلسازی تلاطمهای ارزی و از رگرسیون STAR برای بررسی نقش این تلاطمها در تاثیرگذاری سیاست پولی بر ترازتجاری غیرنفتی استفاده شده است.متدولوژیبه پیروی از مطالعات تجربی، الگوی زیر جهت دستیابی به اهداف این مطالعه در نظر گرفته شده است:(۱) که در آن،: لگاریتم طبیعی نسبت صادرات غیرنفتی به کل واردات در سال t؛: لگاریتم طبیعی نرخ ارز حقیقی (حاصلضرب نرخ ارز بازار آزاد بر شاخص قیمت تولیدکننده کل جهان تقسیم بر شاخص قیمت تولید کننده در ایران) در سال t؛: شاخص تلاطم ارزی (واریانس شرطی متغیر ) در سال t؛: لگاریتم طبیعی نسبت کل نقدینگی به تولید ناخالص داخلی اسمی ایران در سال t؛: ضرب لگاریتم طبیعی نسبت کل نقدینگی به تولید ناخالص داخلی اسمی ایران در شاخص تلاطم ارزی: لگاریتم طبیعی درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز بر حسب میلیون دلار در سال t؛: لگاریتم طبیعی شاخص باز بودن تجاری (نسبت مجموع تجارت به تولید ناخالص داخلی اسمی) در سال t؛: پسماند الگو در سال t است.پس از برآورد تلاطمهای نرخ ارز توسط رگرسیون EGARCH در دوره زمانی ۹۶-۱۳۵۲ به صورت فصلی، مدل STAR برای بررسی نقش تلاطمهای ارزی در تاثیرگذاری سیاستهای پولی بر تراز تجاری غیرنفتی ایران با تاکید بر تغییرات رژیمی در دوره زمانی مورد مطالعه برآورد شده است. همچنین کلیه دادهها از پایگاه داده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و بانک جهانی اخذ شده است.یافتههانتایج مربوط برآورد مدل STAR نشان داد که دو رژیم شامل رژیم بالا و پایین با مقدار آستانه ۰۵۵/۴- برای متغیر تراز تجاری در دوره زمانی مورد مطالعه وجود دارد. نتایح مربوط به رژیم پایین (تراز تجاری کمتر از ۰۵۵/۴-) نشان میدهد که متغیرهای تراز تجاری با یک وقفه، نرخ ارز حقیقی، شاخص تلاطم ارزی با سیاست پولی، نقدینگی و شاخص باز بودن تجاری به ترتیب به میزان ۹۸۰/۱۳، ۲۹۹/۱-، ۴۶۲/۰-، ۴۰۴/۱- و ۴۸۴/۲- بر تراز تجاری تاثیر دارند. در رژیم بالا (تراز تجاری بیشتر از ۰۵۵/۴) نیز متغیرهای تراز تجاری با یک وقفه، نرخ ارز حقیقی، شاخص تلاطم ارزی با سیاست پولی، نقدینگی و شاخص باز بودن تجاری به ترتیب به میزان ۶۰۱/۲۵، ۶۰۴/۱، ۵۶۲/۰، ۱۷۷/۲ و ۱۵۸/۳ بر تراز تجاری تاثیر دارند. بنابراین در رژیم پایین تلاطم نرخ ارز بر تراز تجاری تاثیر منفی و در رژیم پایین تاثیر مثبت دارد. این نتیجه میتواند به علت تلاطمهای شدید نرخ ارز در دوران پس از انقلاب باشد که به دلیل کاهش ارزش پول ملی، سبب ارزان شدن کالاهای داخلی نسبت به کالاهای خارجی و افزایش صادرات غیرنفتی شده است. هر چند که افزایش صادرات غیرنفتی در کشور عمدتا به صورت صادرات مواد اولیه و محصولات کشاورزی بوده و تولیدات صنعتی سهم بسیار کمی در صادرات کشور داشتهاند. ضریب متغیر وابسته با یک وقفه در هر دو رژیم تاثیر مثبت بر تراز تجاری در دوره حاضر دارد که با مطالعات تجربی همخوانی دارد. سایر متغیرها در رژیم پایین دارای ضرایب منفی و در رژیم بالا دارای ضرایب مثبت بوده که نشان میدهد نرخ ارز حقیقی، نقدینگی و باز بودن تجاری در دوره قبل و اوایل انقلاب تا فصل چهارم سال ۱۳۶۲ تاثیر منفی بر تراز تجاری داشتهاند. اما پس از سال ۱۳۶۲ متغیرهای ذکر شده بر تراز تجاری تاثیر مثبت داشتهاند. علت آن میتواند به دلیل کاهشی بودن روند تراز تجاری در دوره رژیم پایین باشد که به علت مازاد واردات و کمبود صادرات غیرنفتی، متغیر باز بودن تجاری و همچنین نرخ ارز و نقدینگی نتوانسته نقش مثبت بر تراز تجاری داشته باشد. اما در رژیم بالا که از فصل اول سال ۱۳۶۳ تا فصل چهارم ۱۳۹۶ ادامه دارد، روند تراز تجاری در این سالها افزایشی است. لذا عوامل یاد شده نیز در افزایش تراز تجاری نقش مثبت داشته اند، هر چند همانطور که گفته شد، بیشتر سهم صادرات غیرنفتی کشور از مواد اولیه تولیدات صنعتی و محصولات کشاورزی است و نمیتوان گفت که بهبود تراز تجاری در دوره رژیم بالا ناشی از افزایش صادرات تولیدات صنعتی بوده است. نتایج بدست آمده از این پژوهش با نتایج مطالعات وونگ و چونگ (۲۰۱۶)، گومز و آلوارز (۲۰۰۶) همخوانی دارد. همچنین نتایج مربوط به پژوهش آگبولا (۲۰۰۵) و گیلفاسون و ریساگر(۱۹۸۴) مطابق با نتایج این مطالعه در رژیم پایین است. از منظر تاثیر نقدینگی بر تراز تجاری نیز نتایج بدست آمده با پژوهش فطرس و همکاران (۱۳۹۴) همخوانی دارد. نتیجهبراساس نتایج بالا توصیه میشود که سیاستگذاران پولی برای بهبود تراز تجاری غیرنفتی از طریق سیاستهای پولی وضعیت تلاطمهای ارزی را در نظر بگیرند. به عبارت بهتر، سیاستهای پولی در زمانی که که بازار ارز تلاطم کمتری دارد برای بهبود تراز تجاری غیرنفتی استفاده شود. یا حداقل، سیاستهای ارزی مناسب جهت کاهش تلاطمهای ارزی به همراه سیاست پولی به طور همزمان در بهبود ترازتجاری مدنظر قرار گیرد. بر این اساس چنانچه تلاطمهای ارزی شدید وجود داشته باشد، سیاستهای پولی در کشور نمیتوانند بهبود تراز تجاری غیرنفتی را بدنبال داشته باشند. این مهم نشان میدهد رشد نقدینگی در کشور فارغ از منشا آن، چنانچه بازار ارز در کشور به ثبات لازم نرسد نمیتواند ابزار توانمندی در بهبود تراز تجاری غیرنفتی کشور محسوب شود. همچنین صادرات کشور باید از صادرات مواد اولیه به سمت صادرات کالاهای نهایی و تولیدات صنعتی سوق داده شود. زیرا همانطور که روند تراز تجاری کشور نشان داد، تراز تجاری با صادرات غیرنفتی در تمامی دوره زمانی مورد مطالعه منفی بوده که برای مثبت شدن تراز تجاری با صادرات غیرنفتی باید تولیدات صنعتی افزایش یابد که در نهایت رشد و توسعه اقتصادی را به همراه خواهد داشت.
تاثیر تلاطم های ارزی در اثرگذاری سیاست های پولی بر تراز تجاری غیرنفتی ایران با تاکید بر تغییرات رژیمی Keywords:
تاثیر تلاطم های ارزی در اثرگذاری سیاست های پولی بر تراز تجاری غیرنفتی ایران با تاکید بر تغییرات رژیمی authors
لیلا آرغا
استادیار اقتصاد، گروه اقتصاد و حسابداری، دانشکده ی اقتصاد و مدیریت، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.
یوسف محنت فر
دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد انرژی، دانشکده ی علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
میثم رادپور
کارشناسی ارشد مدیریت مالی، گروه مدیریت مالی، دانشکده ی مدیریت، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
دل آرا رازه
کارشناسی ارشد مهندسی مالی، گروه مهندسی مالی، دانشکده ی مدیریت، دانشگاه آزاد تهران، تهران، ایران.
مراجع و منابع این Paper:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این Paper را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود Paper لینک شده اند :