بررسی تطبیقی ساختار شهری (میدان) در دوره قاجار و پهلوی اول از منظر سبکی و کالبدی تشکیل دهنده شهر (نمونه موردی: تهران)

ظهور تفکرات مدرنیزاسیون در قالب جریانی فراگیر در فرهنگ و ادب کشورهای جهان، علاوه بر اثرات ذهنی، به گونه ی عینی نیز در کالبد معماری و شهرسازی تجلی یافت و شکل دیگر و واژه های جدیدی به شهرها بخشید که از آنها می توان به شهرهای مدرنیستی یاد کرد. متاسفانه با رشد شهرها و ورود مدرنیسم کارکرد گذشته فضاهایی همچون میادین شهری تغییر نموده و مفهوم حقیقی خود را از دست داد هاند. ورود اندیشهی تجدد به ایران از اواخر دوره ی قاجار تاثیر زیادی بر سازمان فضایی شهرهایی همچون تهران گذاشت . مقاله ی حاضر بر آن است که با بررسی تطبیقی سبک اصفهان و سبک تهران؛ سیر تحولات میدان های شهر تهران از دوره ی قاجار تا دوره ی پهلوی اول را نشان دهد. در این مقاله، ابتدا به معرفی دو شیوه ی معماری اصفهانی و تهرانی، مدرنیته و ویژگی های عمده ی آنها پرداخته، پس از استخراج ساختار شهر ایرانی در دو دوره ی تاریخی قاجار و پهلوی اول، معمار ی عنصر میدان در این دو دوره برگرفته از سبک های اشاره شده مورد بررسی قرار می گیرد. هر میدان از لحاظ چهار مولفه ی زمان، سبک معماری، ویژگی های فضایی و کاربری ارزیابی می شود. هدف از انجام این پژوهش، معرفی شیوه های معماری در ساختار شهر ایرانی برای طراحی میدان در دو دوره ی تاریخی قاجار و پهلوی اول در شهر تهران می باشد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی از نوع کیفی و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای از طریق استناد به کتاب ها، مقالات و پژوهش های پیشین و همچنین گردآوری مشخصات و تحلیل آثار اجرا شده در نیم قرن اخیر می باشد. نمونه موردی های بررسی شده؛ میدان های مهم از دوره ی قاجار تا پهلوی اول شامل سبزه میدان، میدان توپخانه و میدان راه آهن شهر تهران می باشد. نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که عملکردها و کاربری های میادین در شیوه ی تهرانی در مقایسه با شیوه ی اصفهانی برگرفته شده از مدرنیته دچار تغییر و تحول شده اند، همچنین در طراحی میدان های دوره ی قاجاریه، به سنت ها و معماری ایرانی توجه بیشتری گشته است.

Keywords:

مدرنیته , قاجار , پهلوی اول , سبک اصفهانی و تهرانی , سبک نئوکلاسیک , معماری میدان