ارزیابی تناسب اراضی و بررسی محدودیت‎ها برای کشت گیاهان صنعتی در مناطق تحت کشت آبی کشور

در این پژوهش، واحدهای خاک در دشت های آبی کشور بر اساس داده های مطالعات قبلی خاک شناسی، تصاویر ماهواره ای، نقشه های کاربری و در نظر گرفتن پهنه های زراعی- اقلیمی، باهدف تعیین توان (پتانسیل) اراضی برای کشت آبی محصولات صنعتی شامل چغندرقند، پنبه، گلرنگ و نیشکر مشخص شد. سپس، اراضی موردنظر برای کشت آبی محصولات مزبور از نظر تناسب اراضی طبق چهارچوب فائو و روش پارامتریک ریشه دوم ارزیابی شد. نتایج نشان داد که از چهار میلیون هکتار اراضی مزبور برای کشت آبی چغندرقند، حدود ۱/۲۳ میلیون هکتار در کلاس S۱ (مناسب زیاد)، ۱/۵ میلیون هکتار در کلاس S۲ (مناسب متوسط)، ۷۴۰ هزار هکتار در کلاس S۳ (مناسب بحرانی)، ۳۹۰ هزار هکتار در کلاس N۱ (نامناسب در حال حاضر) و ۴۲۰ هزار هکتار در کلاس N۲ (نامناسب دائمی) قرار داشت. از مجموع اراضی بررسی شده برای کشت پنبه به مساحت حدود ۲/۴ میلیون هکتار، ۷۵ هزار هکتار در کلاس S۱، ۶۷۱ هزار هکتار در کلاس S۲، ۸۹۵ هزار هکتار در کلاس S۳، ۴۲۰ هزار هکتار در کلاس N۱ و ۳۴۰ هزار هکتار در کلاس N۲ بود. از ۲/۲ میلیون هکتار اراضی بررسی شده برای کشت گلرنگ، ۳۸ هزار هکتار در کلاس S۱، ۵۶ هزار هکتار در کلاس S۲، ۱/۳ میلیون هکتار در کلاس S۳، ۳۶۳ هزار هکتار در کلاس N۱ و ۳۹۸ هزار هکتار در کلاس N۲ ، و از مجموع اراضی بررسی شده برای کشت نیشکر به مساحت حدود ۶۱۵ هزار هکتار، ۶ هزار هکتار در کلاس S۱، ۱۸ هزار هکتار در کلاس S۲، ۱۹۳ هزار هکتار در کلاس S۳، ۹۸ هزار هکتار در کلاس N۱ و ۳۰۰ هزار هکتار در کلاس N۲ قرار داشت. تجزیه وتحلیل آماری داده‎ها نشان داد که تفکیک کلاس‎های تناسب اراضی دارای دقت قابل قبول است. مهم ترین ویژگی های محدودکننده خاک برای کشت چغندرقند عبارت اند از: اسیدیته، شوری و قلیائیت و زهکشی. ویژگی های محدودکننده برای کشت پنبه شامل عوامل اقلیمی، مقدار و درجه شیب، شوری و قلیائیت، آهک و گچ بود. نیز، اسیدیته، زهکشی، شوری و قلیائیت، و اقلیم جزو ویژگی های محدودکننده کشت گلرنگ بود و برای نیشکر، شوری و قلیائیت، زهکشی و شیب زمین. توجه به اراضی مناسب و نامناسب تفکیک شده در نقشه های تناسب اراضی محصولات ذکرشده در بالا، مدیریت کشت را برای کشاورزان و برنامه‎ریزان تسهیل می نماید.