تاملی بر مسائل فرهنگ پذیری دانشجویان بین المللی و راهبردهای غلبه بر آنها: مروری نظام مند

هدف: بین المللی شدن آموزش عالی، افزایش مهاجرت تحصیلی و به دنبال آن تاثیر متقابل فرهنگ ها در سطح جهانی و همچنین گسترش تعاملات بین فرهنگی میان دانشجویان بومی و بین المللی، تحول دو جانبه ی دگرگونی و تغییر شکل فرهنگی در سطح فردی، گروهی و اجتماعی یا همان فرهنگ پذیری را در پی دارد که به عنوان فرآیندی چند بعدی، فصل مشترک میان دو فرهنگ است. از این رو، درک فرآیند فرهنگ پذیری دانشجویان بین المللی، به ویژه نحوه ی سازگاری و راهبردهای غلبه ی آنان بر مشکلات اجتماعی، فرهنگی و تحصیلی و نیز ایجاد تعادل بین عوامل درون فردی و بیرونی هنگام زندگی و تحصیل در کشور میزبان، مسئله ای مهم تلقی می گردد. در این راستا، پژوهش حاضر با توجه به غفلت صورت گرفته نسبت به انجام کاوشی جامع و دقیق در خصوص ابعاد این مسئله و همچنین با هدف دستیابی به بینشی عمیق تر از موضوعات، مفاهیم غالب و مضامین مطرح در حوزه ی فرهنگ پذیری دانشجویان بین المللی و روند توسعه ی آن، به مرور نظام‎مند ادبیات این حوزه، در بازه ی زمانی چهل ساله (از زمان شروع مطالعات این حوزه تا تیرماه سال ۱۴۰۲) پرداخته است؛ تا از این منظر بتوان به توسعه ی نظری این حوزه کمک نمود.مواد و روش ها: به منظور بررسی مطالعات مرتبط با فرایند فرهنگ پذیری دانشجویان بین المللی، روند انتشار سالانه ی این مطالعات، تحلیل بصری مجلات، کشورها و ساختار فکری پژوهشگران این حوزه از تحلیل های سه گانه ی کتاب سنجی، علم سنجی و تحلیل مضمون به همراه کاربرد نرم افزار مصورسازی داده ها (وی.ا.اس.ویوئر) استفاده گردید. این امر به جهت بررسی مرز دانش، ترسیم نقشه ی علمی و شناسایی خوشههای موضوعی و مفهومی به صورت بصری، استخراج مضامین اصلی این حوزه ی علمی و دسته­بندی آنها در دو طبقه مقولات اصلی و فرعی، و تجزیه و تحلیل نهایی صورت پذیرفت. در این مرور ترکیبی، به منظور شناسایی مطالعات این حوزه و به حداقل رساندن خطا و سوگیری، از ضوابط و رهنمودهای پروتکل پریسما استفاده گردید که بر این اساس، فرایند گزینش نظام مند مطالعات حوزه ی تحت بررسی در چهار مرحله ی شناسایی، غربالگری، شایستگی و گزینش انجام گرفت. ارزیابی کیفی پژوهش حاضر با مدنظر قرار دادن ابزار رتبه بندی سایمگو برای مجلات علمی، برمبنای تمرکز بر مقالات منحصرا به زبان انگلیسی و مرتبط با مسئله یا مسائلی در خصوص فرایند فرهنگ پذیری دانشجویان بین المللی در مجلات داوری شده ی بین المللی در پایگاه وب آو ساینس کلریویت صورت گرفت. افزون بر این، در خصوص ارزیابی کیفی مقالات منتخب نهایی، از نقطه نظرات دو صاحب نظر متخصص در این حوزه که عضو تیم پژوهشی نبودند نیز استفاده شد.بحث و نتیجه گیری: یافته ها روند صعودی انتشار مطالعات این حوزه در سطح بین المللی را نمایان ساخت که این مسئله نشان دهنده ی گرایش پژوهشگران در سراسر جهان به این حوزه ی پژوهشی است. بررسی یافته ها در سطح مجلات نیز ضمن روشن نمودن حقیقت بین رشته ای بودن این موضوع، مشخص نمود که توجه پژوهش های این حوزه، عمدتا تحت تاثیر سیاستگذاری های ملی کشورها در راستای بین المللی سازی آموزش عالی قرار دارد. علاوه بر این، نتایج بررسی کشورها نیز خبر از پراکندگی پژوهش در این حوزه ی علمی در تمامی کشورهای دنیا می دهد که البته بیشترین سهم، از آن کشورهای توسعه یافته است. تجزیه و تحلیل بصری ادبیات با استفاده از روش هم رخدادی واژگان و نیز تحلیل روند پژوهش های فرهنگ پذیری دانشجویان بین المللی، اهم موضوعات مورد توجه پژوهشگران این حوزه را منعکس نمود. نتایج بررسی ها در زمینه ی مسائل فرهنگ پذیری دانشجویان بین المللی در پژوهش های جهانی در شش خوشه ی اصلی دسته بندی گردید که عبارتند از: شهروندجهانی و قابلیت بین فرهنگی در آموزش، سازگاری دانشجویان بین المللی و چالش های فردی، بهداشتی و روانی آنان در دوران گذار تحصیلی، تاب آوری در محیط های چندفرهنگی، عملکرد آکادمیک، قابلیت و ظرفیت فرهنگی دانشجویان بین المللی در آموزش بین فرهنگی، تجارب جهانی و تعاملات بین المللی دانشجویی، مهاجرت و اشتغال. همچنین، یافته ها در خصوص راهبردهای غلبه بر مسائل فرهنگ پذیری این دانشجویان بر مبنای رویکرد تحلیل مضمون در پنج مقوله ی اصلی طبقه بندی شد که عبارتند از: خودراهبری، شبکه سازی، توسعه ی حرفه ای، تعامل فرهنگی، حمایت اجتماعی. در نهایت، پیشنهادات این پژوهش به خبرگان آموزش عالی، سیاستگذاران و برنامه ریزان پژوهشی کشور در راستای اتخاذ رویکردی نو در تصمیم گیری و الگوی سیاستگذاری در عرصه ی بین المللی سازی آموزش عالی، تنظیم اولویتهای پژوهشی جدید و تخصیص بودجه به این امر ارائه گردید.

Keywords:

آموزش عالی , دانشجویان بین المللی , راهبردهای مقابله ای , فرهنگ پذیری