گونه شناسی و گاهنگاری کاشی های مکشوفه از خانقاه بوزنجرد همدان

یکی از شاخصه های مهم در شناخت ویژگی های هنری ابنیه دوره اسلامی ، مطالعه و تحلیل هنر کاشی کاری در محوطه ها و اماکن مذهبی و غیرمذهبی این دوران است که نقش مهمی در روشن شدن ساختار فرهنگی و هنری سکونتگاهها دارد. کاشی یکی از عناصر تزئینی کاربردی وابسته به معماری است که گاها روایتی تصویری از جنبه های اعتقادی و جغرافیای پیرامون سازندگانش را به دست می دهد. نمونه های مختلف این صنعت هنری در دوران اسلامی به ویژه در دوره ایلخانی در آرایش نمای درونی و بیرونی آثار معماری موقعیت بسیار ممتازی یافتند. با توجه به تاثیرپذیری سنت های کاشی کاری دشت همدان و به تبع آن خانقاه بوزنجرد از مراکز شاخص کاشی کاری دوره اسلامی ، سعی شده است به گونه شناسی و گاهنگاری انواع قطعات کاشی کاری به جای مانده از این بنای مذهبی پرداخته شود. این پژوهش با مطالعه دادههای باستانشناسی حاصل از بررسی های نوین انجام شده است . اهداف کلی ، شناخت گونه های متعدد کاشی های به کار رفته در خانقاه بوزنجرد و شناسایی مراکز فرهنگی اثرگذار در فن ساخت و نقش مایه کاشی های این مجموعه مذهبی است . روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی است که گردآوری اطلاعات در آن به صورت اسنادی و تطبیق میدانی یافته های این حوزه با سایر مناطق هم افق صورت گرفته است . بنابر نتایج پژوهش سه دسته کاشی زرین فام، منقوش لعابی و تک رنگ خشتی از این محوطه به دست آمده است . از لحاظ فن ساخت و پرداخت شواهد نشاندهنده شباهت هایی میان کاشی های خانقاه بوزنجرد با مراکز فرهنگی همجوار همچون ذلف آباد، آوه، ساوه، قم ، ورامین ، سلطانیه ، تخت سلیمان، مراغه ، ری و کاشان است که بر سر مهمترین مسیرهای ارتباطی دشت همدان در ادوار سلجوقی و ایلخانی قرار داشتند. با توجه به مطالعات تطبیقی احتمالا عمده کاشی های بنای خانقاه متعلق به نیمه دوم قرن هفتم و نیمه نخست قرن هشتم هجری قمری است .

Keywords:

خانقاه بوزنجرد , دشت همدان , دوره ایلخانیان , کاشی زرین فام و خشتی , برهمکنش فرهنگی