بررسی تاثیر برنامه آموزش همتا بر استرس و اضطراب مادران نوزادان نارس بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان

سابقه و هدف: بارداری، زایمان و پذیرش نقش والدی در شرایط مطلوب نیز برای والدین و به ویژه مادران با اضطراب و استرس همراه است که این وضعیت با تولد نوزاد نارس تشدید می شود. آموزش همتا به عنوان راهی موثر برای آموزش به بیماران و مراقبین آن ها معرفی شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر برنامه آموزش همتا بر استرس والدی و اضطراب مادران دارای نوزاد نارس بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان انجام شد. مواد و روش ها: این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی بود. جامعه پژوهش شامل مادران دارای نوزاد نارس بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان بیمارستان البرز شهر کرج بود. نمونه گیری به صورت متوالی و براساس معیارهای ورود انجام شد. ابتدا ۷۷ مادر گروه کنترل وارد مطالعه شدند و پس از اتمام جمع آوری داده ها انتخاب مادران گروه مداخله انجام شد. ۵ جلسه آموزشی ۳۰ دقیقه ای در روزهای متوالی و در ساعات مشخص، توسط پنج همتای آموزش دیده برای مادران گروه مداخله در گروه های کوچک ۵-۳ نفره انجام شد. جلسات به روش بحث گروهی و تبادل نظر میان پژوهشگر و همتایان برگزار شد. جلسات در محل بیمارستان در اتاق آموزش موجود در کنار بخش مراقبت ویژه نوزادان دریک ساعت مشخص از روز و طی ۵ روز متوالی، برگزار شد. در پایان هر جلسه، آموزش دهندگان همتا موارد مطرح شده در گروه را جمع بندی نموده و به سوالات پاسخ می دادند. استرس والدی با ابزار تعیین استرس والدی و اضطراب موقعیتی مادران با پرسشنامه اضطراب موقعیتی اشپیلبرگ سنجیده شد. مادران گروه مداخله پیش از اجرای برنامه آموزش همتا، بلافاصله پس از اتمام مداخله و یک ماه پس ازآن به سوالات پرسشنامه فوق پاسخ دادند. مادران گروه کنترل نیز در بازه زمانی مشابه پرسشنامه را تکمیل کردند. از آزمون اندازه های تکراری و t مستقل و زوجی جهت تجزیه و تحلیل آماری استفاده شد. یافته ها: میانگین سن مادران نوزادان نارس در دو گروه مداخله و کنترل به ترتیب ۴/۵۱±۳۰/۵ و۴/۷۶±۲۹/۴۹سال بود (۰/۱۷۸=P). سطح تحصیلات بیش تر مادران در دوگروه مداخله و کنترل، راهنمایی تا دیپلم متوسطه بود و شغل بیش تر مادران نوزادان نارس در دو گروه مداخله و کنترل، خانه دار بود. هیچ کدام از متغیرهای دموگرافیک در دو گروه تفاوت معنادار نداشت. میانگین نمره استرس قبل از مداخله در دو گروه مداخله و کنترل به ترتیب برابر با ۱۶/۰۴±۱۲۰/۹۴ و ۳۳/۸۲±۱۱۶/۲۴ بود(۰/۴۶۲=P). مادران گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل پس از اجرای برنامه آموزش همتا به طور معنی داری استرس والدی(مداخله: ۱۱/۲۱±۹۸/۷۱، کنترل: ۳۲/۵۶±۱۱۴/۸۳) کم تری داشتند و این تفاوت از نظر آماری معنی دار بود(۰/۰۰۷=P). این تفاوت معنی دار بین استرس والدی مادران دو گروه یک ماه پس از اجرای برنامه آموزش همتا نیز وجود داشت(مداخله: ۲۴/۸۷±۸۱/۷۱، کنترل: ۲۴/۸۷±۱۰۸/۸۰)(۰۰۰/۰>P). قبل از مداخله میانگین نمره اضطراب مادران در گروه مداخله و کنترل به ترتیب برابر با۴/۲۷±۴۶/۰۸ و ۵/۳۰±۴۷/۲۲ بود(۰/۳۲۵=P). میانگین نمره اضطراب موقعیتی مادران پس از اجرای برنامه آموزش همتا در گروه مداخله و کنترل به ترتیب برابر با ۶/۸۴±۴۰/۷۴و۷/۰۳±۴۵/۰۲ بود که این تفاوت از نظر آماری معنی دار بود(۰/۰۵>P). این میانگین یک ماه پس از اجرای برنامه در دو گروه مداخله و کنترل به ترتیب ۶/۴۴±/۴۰/۵۷ و۷/۵۵±۴۶/۸۰) بود(۰/۰۰۱>P). نتایج آزمون آنالیز واریانس اندازه گیری های مکرر نشان می دهد، تاثیر زمان اندازه گیری بر نمرات اضطراب، استرس والدی و ابعاد آن در مادران دارای نوزاد نارس معنی دار بود(۰/۰۰۱P<). استنتاج: آموزش همتا مداخله ای موثر در کاهش استرس والدی و اضطراب موقعیتی مادران دارای نوزاد نارس بستری بوده و استفاده از مشارکت همتایان در آموزش به این گروه از مادران به پرستاران شاغل در مراقبت ویژه نوزادان و دیگر اعضای ارائه دهنده مراقبت سلامتی توصیه می شود.

Keywords:

peer education , parental stress , situational anxiety۱. Gerstein ED , Njoroge WF , Paul RA , Smyser CD , Rogers CE. Maternal Depression and Stress in the NICU: Associations with Mother-Child Interactions at Age ۵ Years. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry ۲۰۱۹ , همتا , استرس والدی , اضطراب موقعیتی , نوزاد نارس