تبیین شایستگی های حرفه ای معلمان دانش آموزان دارای کم توانی ذهنی در نظام آموزش و پرورش استثنایی

معلم سکان دار تعلیم و تربیت است، به جهت نقش و جایگاهی که دارد به نسبت گروه های دیگر جامعه با دیدی متفاوت به او نگریسته می شود، باید از دانش، مهارت، صلاحیت و تعهد حرفه­ای برخوردار باشد تا از عهده رسالت و ماموریت مهم و خطیر برآید (دلور[۱]، ۲۰۲۲). پژوهش­های متعدد نشان می­دهد که کیفیت عملکرد معلم عامل بسیار مهمی در تبیین نتایج یادگیری و دستاوردهای نطام آموزشی است. از این رو، در صورتی­که که یک نظام آموزشی در تربیت فراگیرانی با مهارت های مناسب و در سطح انتظارات جامعه ناکام بماند، اغلب یکی از دلایل اصلی را می­توان درکیفیت معلمان و مربیان آن جستجو کرد. هنگامی که از صلاحیت های معلمان سخن می گوییم منظور آن چیزی است که به آن ها  کمک می کند تا در شرایط مختلف بتوانند بهتر و موثرتر عمل کنند. صلاحیت ، ترکیب مثبت دانش، توانایی و تمایل فرد برای کنار آمدن موفقیت آمیز و مسئولانه با تغییر شرایط است. بنابراین، صلاحیت فقط به توانایی معلمان در تحقق اهداف قابل مشاهده توجه نمی کنند بلکه به ویژگی ها نیز گسترش می یابد که هنوز کاملا آشکار نیستند اما ممکن است در رفتار معلمان مشخص شوند. این  صلاحیت نمی توانند ابلاغ شوند اما باید توسعه پیدا کنند. این نوع صلاحیت کیفیتی درونی است که تدریس نمی شوند اما یادگرفته می شود. علاوه بر این، صلاحیت یک وضعیت پایان پذیر نیست، بلکه کیفیتی است که بطور مداوم و از طریق عمل توسعه می یابد (وار و دیگران، ۲۰۱۹).  علاوه براین، از آنجا که تعلیم و تربیت دانش­آموزان، به ویژه  دانش­آموزان دارای نیازهای ویژه (استثتایی) امری بسیار پیچیده و تخصصی است، بدون تردید معلمان و مربیان  فاقد شایستگی­های حرفه­ای و تخصصی لازم برای تربیت این گونه فراگیران، از عهده انجام این مهم بر نخواهند آمد.این پژوهش با بررسی متون، اسناد علمی و مرور ادبیات موضوع و با هدف شناسایی و تبیین نقش شایستگی های حرفه­ای معلمان و مربیان آموزش و پرورش استثنایی با تمرکز بر گروه کم توان ذهنی صورت گرفت. نتایج بررسی­ها در قالب مجموعه­ای  از شایستگی­های مورد نیاز معلمان و مربیان دانش­آموزان کم توان ذهنی ارائه شده است که مولفه­هایی مانند تعامل مثبت و حمایتی و امید آفرینی در کودک، کنترل هیجانات و استرس، نگرش و مهارت تسهیل­گری در امور، توانایی پرورش خلاقیت، رفتار هوشمندانه همراه با دید علمی و آگاهی فرهنگی، طراحی فعالیت های توان بخشی و و مداخله بهنگام، غنی سازی، متناسب سازی و تقویت محتوا و محیط یادگیری و نیز آموزش مهارت­های ارتباطی، حل مساله، ایمنی و بهداشت و دفاع از حقوق فردی و اجتماعی از مهم­ترین آنها  به شمار می­رود. مباحث ارائه شده می­تواند در زمینه سیاست­گذاری آموزشی، ارزیابی صلاحیت حرفه­ای و توانمندسازی معلمان و مربیان بطور عمومی و برای معلمان آموزش و پرورش استثنایی بطور اختصاصی و  نیز در طراحی و توسعه برنامه­های درسی دانش­آموزان کم­توان ذهنی مورد استفاده قرار گیرد.   [۱] Delwer

Keywords:

exceptional education and training (special needs) , professional competence , general and specific competences , teachers and coaches of students with intellectual disabilities , آموزش و پرورش استثنایی(نیازهای ویژه) , شایستگی حرفه ای , شایستگی های عمومی و اختصاصی , معلمان و مربیان دانش آموزان دارای کم توانی ذهنی