بررسی برخی صفات رشدی ارقام کینوا (Chenopodium quinoa Willd.) متاثر از سطوح رطوبتی و تاریخ کاشت در دو منطقه از استان خراسان جنوبی

رشد، جزء اصلی در توانایی زیستی همه موجودات، واسطه ای مهم جهت تعاملات رقابتی در جامعه گیاهی و عامل محوری تعیین کننده عملکرد محصولات زراعی می باشد. سالیانه حدود ۱۲ میلیون هکتار از اراضی تولیدی به دلیل فعالیت های انسانی و تغییر اقلیم، خشک و بی حاصل گردیده است. کینوا دارای تنوع ژنتیکی بسیار زیاد بوده و در طیف وسیعی از خاک ها، اقلیم ها و عرض های جغرافیایی قابلیت کشت دارد همچنین ظرفیتی فوق العاده جهت کشت در خاک های خشک و کم آب را داراست زیرا دارای قابلیت هایی از قبیل نیاز ذاتی پایین به آب، توانایی از سرگیری سرعت فتوسنتز و همچنین حفظ سطح برگ پس از دوره خشکی می باشد؛ همچنین کینوا به تنش خشکی از طریق فرار، تحمل و اجتناب از خشکی پاسخ می دهد.به منظور بررسی روند تغییرات ارتفاع و شاخص سبزینگی برگ کینوا، چهار آزمایش مجزا در دو منطقه (بیرجند و سربیشه) و دو تاریخ کاشت (اسفند و مرداد) در سال های ۹۹-۱۳۹۸ به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل پنج سطح رطوبتی (۲۵، ۵۰، ۷۵، ۱۰۰ و ۱۲۵ درصد نیاز آبی گیاه) و سه رقم کینوا (تیتیکاکا، گیزاوان و ردکارینا) بود. تجزیه واریانس پس از برش دهی فیزیکی داده ها، به صورت جداگانه برای هر مرحله از نمونه-برداری انجام شد. در انتهای فصل رشد نیز ارتفاع بوته و طول گل آذین های اصلی و فرعی به صورت تجزیه مرکب و با فرض ثابت در نظر گرفتن اثرات زمان و مکان، مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج تجزیه واریانس داده های چهار آزمایش مجزا نشان داد که در هر دو منطقه، در کشت اسفندماه، رقم ردکارینا و در کشت مردادماه، رقم گیزاوان، دیرتر از سایر ارقام به حداکثر میزان شاخص رسیده و با شیب کمتری نیز کاهش یافتند و درواقع از شاخص سبزینگی بالاتری برخوردار بودند. همچنین بیشترین ارتفاع بوته در کشت اسفند و مرداد به ترتیب در ارقام ردکارینا و گیزاوان مشاهده شد. در ابتدای فصل رشد، بیشترین میزان شاخص سبزینگی برگ در سطح ۱۲۵ درصد نیاز آبی مشاهده شد که اختلاف معنی داری با سایر سطوح رطوبتی نداشت. با گذشت زمان، میزان شاخص سبزینگی برگ در سطوح رطوبتی پایین تر افزایش یافت به نحوی که میزان آن در سطح ۲۵ درصد نیاز آبی بیشتر بوده و اختلاف معنی داری با سایر سطوح داشت. بالاترین ارتفاع بوته در سطح ۱۲۵ درصد نیاز آبی بود و در هردو مکان و زمان مورد مطالعه، اختلاف معنی داری بین تیمارهای ۱۲۵ و ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه، مشاهده نشد. براساس نتایج تجزیه مرکب داده ها در انتهای فصل رشد، بیشترین ارتفاع بوته در رقم ردکارینا و کمترین آن در رقم تیتیکاکا مشاهده شد و عامل رقم بر طول گل آذین های اصلی و فرعی تاثیر معنی داری نداشت. تاریخ کاشت نیز بر ارتفاع بوته تاثیر معنی داری نداشت اما بیشترین طول گل آذین اصلی و کمترین طول گل آذین فرعی در کشت مردادماه بدست آمد. در بررسی اثر مکان کاشت می توان بیان نمود که بیشترین ارتفاع بوته و طول گل آذین اصلی در سربیشه به ترتیب به میزان ۳۴/۸۶ و ۰۴/۱۹ سانتیمتر و بیشترین طول گل آذین فرعی در بیرجند به میزان ۱۷/۱۴ سانتی متر مشاهده شد. با کاهش آبیاری از سطح ۱۲۵ درصد به سطوح ۱۰۰، ۷۵، ۵۰ و ۲۵ درصد نیاز آبی، ارتفاع بوته به ترتیب ۵۰/۶، ۱۱/۱۵، ۸۸/۲۶ و ۱۳/۴۱ درصد، طول گل آذین اصلی به ترتیب ۹۶/۷، ۵۲/۱۶، ۹۰/۲۰ و ۸۳/۳۲ درصد و طول گل آذین فرعی به ترتیب ۲۹/۹، ۳۸/۱۹، ۷۶/۴۰ و ۵۱/۴۷ درصد کاهش یافتند.به طور کلی می توان بیان نمود که بالاترین میزان صفات رشدی از قبیل ارتفاع، شاخص سبزینگی برگ و طول گل آذین اصلی در کشت اسفندماه در هر دو شهرستان مورد مطالعه، متعلق به رقم ردکارینا و در کشت مردادماه، متعلق به رقم گیزاوان بود. اعمال تنش رطوبتی نیز موجب کاهش معنی دار این صفات در هر چهار آزمایش گردید.

بررسی برخی صفات رشدی ارقام کینوا (Chenopodium quinoa Willd.) متاثر از سطوح رطوبتی و تاریخ کاشت در دو منطقه از استان خراسان جنوبی Keywords:

روند تغییرات ارتفاع بوته , شاخص سبزینگی برگ , طول گل آذین , کم آبیاری تنظیم شده