اثر تنش خشکی بر ویژگی های ریخت شناسی و بیوشیمیایی ریشه و عملکرد دانه ارقام ولاین های امیدبخش گندم نان (.Triticum aestivum L)

تنش های محیطی مانند تنش خشکی بر رشد و عملکرد گندم نان اثر منفی دارند. برای ارزیابی اثر تنش خشکی بر ویژگی های ریخت شناسی و بیوشیمیایی ریشه ژنوتیپ های گندم نان در مقایسه با شرایط بدون تنش، آزمایشی در سال زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز به صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با پنج تکرار اجرا شد.  کرت های اصلی شامل دو سطح آبیاری بدون تنش (آبیاری پس از ۳۰ میلی متر) و تنش خشکی (آبیاری پس از ۱۰۰ میلی متر) تبخیر از تشتک تبخیر و  ۲۵ ژنوتیپ گندم نان درکرت های فرعی  مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات و ویژگی های اندازه گیری شده شامل وزن تر و خشک ریشه، طول ریشه، مساحت ریشه، چگالی (وزن حجمی) ریشه، قطر ریشه، حجم ریشه، عملکرد دانه و محتوای پرولین و مالون دی آلدئید ارقام گندم بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ های گندم و برهمکنش آبیاری و ژنوتیپ برای کلیه ویژگی های اندازه گیری شده تفاوت معنی داری وجود داشت. نتایج تجزیه واریانس برای صفات بیوشیمیایی در ۱۶ ژنوتیپ منتخب گندم نشان داد که از نظر محتوای پرولین و مالون دی آلدئید، بین ژنوتیپ ها و تیمارهای آبیاری و برهمکنش آنها تفاوت معنی داری وجود داشت. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای، ۲۵ ژنوتیپ گندم در تیمارهای بدون تنش و تنش خشکی در سه گروه و همچنین ۱۶ ژنوتیپ منتخب گندم برای محتوای پرولین و مالون دی آلدئید در تیمارهای بدون تنش و تنش خشکی در دو گروه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در شرایط تنش خشکی، همبستگی عملکرد دانه با مساحت ریشه (*۴۶۷/۰ r =)،  قطر ریشه (**۵۵۹/۰ r =)،  وزن تر ریشه (*۴۷۸/۰ r =)، طول ریشه (*۴۹۵/۰ r =)، حجم ریشه (*۳۹۷/۰ r =)، محتوای مالون دی آلدئید (**۶۴۹/۰ r =) و پرولین (*۵۰۷/۰ r =) مثبت و معنی دار بود. ارقام گندم سرداری، آذر۲، تکاب، ایوان، رصد، هما، لاین DARI-۱۲، رقم اوحدی، لاین DARI-۱۱، ارقام پراو، صدرا، لاین های DARI-۱۳، DARI-۱۶ و DARI-۱۹ با دارا بودن میانگین های بالاتر در طول ریشه (۵/۷۵ سانتی متر)، مساحت ریشه (۵/۱۲۹ سانتی متر مربع )، حجم ریشه (۶۰/۱۲ سانتی متر مکعب)، قطر ریشه (۱۴/۰ میلی متر)، چگالی ریشه (۳۲/۰ گرم بر سانتی متر مکعب)، وزن تر ریشه (۴۸/۸ گرم)، وزن خشک ریشه (۶۳/۲ گرم) و عملکرد دانه (۰۵/۳ گرم در بوته) و ارقام کمال، تکاب، لاین DARI-۱۹ و سائین با دارا بودن میانگین های بالاتر در محتوای پرولین (۳۱/۰ مول در گرم وزن تر) و ارقام آذر۲، ایوان، لاین های DARI-۱۶، DARI-۱۴، ارقام صدرا، هشترود، ریژاو، پراو، واران، لاین DARI-۱۲، ارقام هما و سرداری با دارا بودن میانگین های کمتر در محتوای مالون دی آلدئید (۱۸/۰ مول در گرم وزن تر) در شرایط تنش خشکی، به عنوان ارقام برتر شناخته شدند.

اثر تنش خشکی بر ویژگی های ریخت شناسی و بیوشیمیایی ریشه و عملکرد دانه ارقام ولاین های امیدبخش گندم نان (.Triticum aestivum L) Keywords:

Bread wheat , Cluster analysis , Discriminant analysis , Proline content , Malondialdehyde content and Root volume , پرولین , تجزیه خوشه ای , تجزیه تابع تشخیص , حجم ریشه و گندم نان