بررسی تغییرات کاربری و سنجه های بوم شناسی چشم اندازدر شهرستان ماسال در بازه زمانی ۴۰ ساله

تخریب زمین و بیابان زایی، کاهش کیفیت زمین در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب که به واسطه عوامل مختلف، از جمله تغییرات اقلیمی و فعالیت های انسانی به وجود می آید به یکی از مشکلات جدی زیست محیطی جهان تبدیل شده است. پیش از حضور انسان، فرایندهای طبیعی شکل دهنده چشم اندازها بودند، اما با ورود انسان به زمین، چهره زمین تغییر کرد. در دو قرن گذشته، تاثیر فعالیت های کشاورزی، صنعتی و معدنی، همراه با تغییرات اقلیمی ناشی از کنش های طبیعی و انسانی، منجر به تخریب زمین در مقیاسی بی سابقه شده است. در این مطالعه به منظور شناسایی، توصیف و اندازه گیری تغییرات کاربری زمین و ساختار چشم انداز در منطقه ای حساس به تخریب زمین در شهرستان ماسال از تکنیک های سنجش از دور برای تجزیه و تحلیل تغییرات کاربری زمین بین سال های ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۵ با تفسیر تصاویر ماهواره ای Landsat و ارزیابی تغییرات ساختار چشم انداز با استفاده از نرم افزار تحلیل الگوهای فضایی FRAGSTATS استفاده شده است. در بررسی تغییرات کاربری اراضی از تصاویر ماهواره ای Landsat و از سنجنده (۱۹۷۵) ETM+(۲۰۰۰) ، MSS و (۲۰۱۵) OLI به عنوان منابع اطلاعاتی اصلی برای تهیه نقشه های کاربری اراضی شهرستان ماسال استفاده شد. شاخص ها یا سنجه های مختلفی برای تحلیل الگوهای منظر مورد استفاده قرار می گیرد از بین شاخص های موجود، شاخص های تعداد لکه (NP)، درصد منظر (PLAND)، بزرگ ترین لکه (LPI) ، حاشیه کل (TE)، تراکم حاشیه (ED) ، متوسط میانگین لکه (AREA_MN)، شکل (SHAPE)، بعد فراکتال محیط ( PAFRAC ) و شنجه پیوستگی (CONTIG) در سطح کلاس و شاخص های بزرگترین لکه، حاشیه و تراکم حاشیه ، بعد فراکتال محیط ،سنجه تنوع منظر شانون (SHDI) و شاخص یکنواختی شانون (SHEI ) در سطح منظر انتخاب شده اند. بر اساس نتایج این مطالعه، اراضی جنگلی در هر دو دوره به عنوان نوع غالب پوشش زمین در منطقه مورد مطالعه شناخته شده اند، و پس از آن مرتع، کشاورزی و سایر کلاس ها قرار دارند. به طور خاص، طی دوره ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۵ ،اراضی مسکونی از ۰/۳۵ % به %۰/۷۹ افزایش یافته است، در حالی که مناطق مرتعی و تالاب و شهری به ترتیب ۵۲۳۵۱۹۷۶ و ۵۹۴۴۱۷۲ هکتار کاهش یافته است و وسعت اراضی جنگلی علی رغم تغییر در طول دوره بررسی، در ابتدا و انتهای دوره نسبتا ثابت مانده است. علاوه بر کاهش چشمگیر در مساحت منابع آبی اراضی کشاورزی نیز از %۱۶/۲۶ در ابتدای دوره بررسی به ۲۴/۷۲ درصد در انتهای دوره رسیده است. شاخص های تنوع شانون (SHDI) و یکنواختی شانون (SHEI) و شاخص غنای لکه ها در سطح چشم انداز هر سه کاهش یافته اند که نشان می دهد تنوع و یکنواختی چشم انداز کاهش یافته و کاهش جزیی شاخص بعد فراکتال (از ۱/۳۴ به ۱/۲۹)، نشان دهنده کاهش پیچیدگی شکل لکه های چشم انداز است.

بررسی تغییرات کاربری و سنجه های بوم شناسی چشم اندازدر شهرستان ماسال در بازه زمانی ۴۰ ساله Keywords:

تغییرات کاربری زمین , سنجه های بوم شناسی چشم انداز , تخریب زمین , سنجش از دور , ماسال