برآورد رطوبت قابل استفاده گیاه با استفاده از روش اشباع کردن خاک با صعود موئینه

امروزه محدودیت منابع آب و ضرورت افزایش کارایی مصرف آب آبیاری بر اهمیت برنامه ریزی دقیق آبیاری ( دور و عمق آبیاری ) افزوده است . با توجه به این ضرورت و مشکل بودن پایش و اندازه گیری حجم آب خاک، برآورد زمان و مقدار آب آبیاری با دانستن رطوبت قابل استفاده خاک، عمق ریشه ها، درصد تخلیه مجاز و نرخ تبخیر – تعرق سودمند است و می تواند با دقت قابل قبولی در برنامه ریزی و استراتژی آبیاری بکار رود . رطوبت قابل استفاده خاک عبارت از تفاوت مقدار آب خاک در نقطه ظرفیت مزرعه ) ) F.C و نقطه پژمردگی دائم ) ) P.W.P می باشد . برای دانستن مقدار رطوبت قابل استفاده خاک تعیین یا برآورد رطوبت در دو نقطه فوق ضروری است . مقادیر رطوبت در نقاط F.C و P.W.P برای خاکهای مختلف یکسان نیست و اغلب بوسیله اندازه گیریهای آزمایشگاهی دشوار، وقت گیر و پر هزینه تعیین می شود . با توجه به وقت گیر، پر هزینه و پر زحمت بودن این اندازه گیریها، در دهه های اخیر توجه محققین به برآورد منحنی و نقاط مهم رطوبتی از روی خصوصیاتی از خاک که اندازه گیری آن آسانتر بوده و یا برای منظورهای دیگر اندازه گیری شده اند معطوف گشته است . تا بتوانند مقدار رطوبت خاک در پتانسیل های مختلف را از راهی ساده، کوتاه و با دقت قابل قبولی تخمین بزنند . تحقیقات زیادی در زمینه تعیین معادلات منحنی رطوبتی با استفاده از اندازه گیری و تحلیلهای تئوری انجام شده است . روند این تحقیقات در جهتی است که بتوان منحنی رطوبتی خاک را با خصوصیاتی که اندازه گیری آن آسان، سریع و کم هزینه باشدمشخص کرد تا مجبور به تعیین منحنی رطوبتی با استفاده از آزمایش که کاری سخت، وقت گیر و پر هزینه است نباشد . از جمله تحقیقات انجام شده می توان به کارهای ریچاردز (1960) ، فرانز مییر (1960) ، ریورز و شیب 1972) و (1978 ، بروکس و کوری (1964) ، گاردنر (1968) ، کمبل (1974) ، گوش (1980) ، وان گونختن (1980) ، آریا و پاریس (1981) ، کارکانی (1983) ، کمبل (1985) ، آینا و همکاران (1985) ، گرگسون و همکاران (1987) ، اسچو و همکاران (1988) ، راواز و براکن سیک 1982) و (1992 ، آسولین و همکاران (1998) ، خشنود یزدی (1370) ، رضایی (1972) ، افراسیاب (1373) ، سعادت بروجنی (1374) و قربانی دشتکی و همایی (1384) اشاره کرد . این تحقیقات نشان داده اند که بین درصد رطوبت خاک در مکشهای مختلف از جمله ظرفیت ظراعی و پژمردگی دائم با برخی خصوصیات فیزیکی خاک مانند درصد اندازه ذرات، جرم مخصوص ظاهری و ... همبستگی های قابل قبولی وجود دارد . برخی از این محققین روابطی را برای برآورد منحنی رطوبتی یا برآورد درصد رطوبت در برخی نقاط مهم رطوبتی خاک ارائه کرده اند . کارکانی (1983) با استفاده از مقادیر اندازه گیری شده F.C و P.W.P ، برای 238 نمونه و اندازه گیری حجم آب خاک اشباع شده با صعود موئینه، در کلاسهای مختلف بافت خاک، معادلات خطی دقیق و رضایت بخشی بین درصد رطوبت در F.C و P.W.P با درصد رطوبت اشباع با صعود موئینه برای خاکهای مناطقی از کانادا ارائه کرد . با توجه به ساده بودن روش فوق، برآورد دقیق آن ( کارکانی (1983 ، امکان استفاده از اندازه گیریهای قبلی موجود در مطالعات خاکشناسی که برای بیش از 20 میلیون هکتار از اراضی کشور انجام شده جهت تخمین درصد رطوبت در P.W.P و F.C این اراضی برای تهیه نقشه های مدیریت و برنامه ریزی آبیاری، این روش مورد توجه قرار گرفت . برسی دقت و ساده سازی این روش به منظور تعیین روابط برآورد درصد رطوبت در نقاط ظرفیت زراعی و پژمردگی دائم با استفاده از درصد رطوبت اشباع با صعود موئینه، در یک طرح تحقیقاتی در موئسسه تحقیقات خاک و آب در حال انجام است . در این مقاله قسمتی از نتایج اولیه این تحقیق ارائه شده است .