چگونگی شکل گیری تمرکز گرایی در ایران- تهران قبل از انقلاب

پدیده تمرکز گرایی در ایران را می توان ناشی از دو مسئله دانست: یکی ترکیبی از میل به تمرکز ذاتی نظام سرمایه داری (عامل خارجی) در جهت تمرکز فرایند تولید و دیگری ناتوانی زیرساختی کشورهای ماقبل صنعتی یا جهان سوم (عالم داخلی) در جذب غیرمتمرکز الگوی مصرف سرمایه داری. حاصل این جریان ها در نهایت به تمرکز شدید این نظام در جهان سوم منجر شده است. اتخاذب الگوی سرمایه داری، بکارگیری استراتژی قطب رشد و تکیه به درآمدهای نفتی و تزریق آن به قطب های انتخاب شده بالاخص تهران بعنوان پایتخت سیاسی- اداری کشور زمینه تمرکز گرایی فراهم گریدده و عدم تعادل و ناهماهنگی را رفته رفته فراهم و تشدید نموده است. تردید نیست که تهران متمرکز برخواسته از عوامل گوناگونی است که الگوی حکومتی متمرکز که بویژه با روی کارآمدن رضا شاه در کشور شکل گرفته است، مهمترین عامل تمرکز امور و تشدید آن در تهران به شمار می آید. ع وامل اقتصادی، زیرساختی و خدماتی، جمعیتی و نیروی انسانی نیز بر تمرکز گرایی تهران دامن زده و به ایجاد فاصله قابل ملاحظه تهران از سایر شهرها و مناطق کشوری پرداخته اند. چرا که تهران؛ جمعیت، منابع و سرمایه گذاری ها را از فضای ملی به سوی خود سرریز می کند و در نتیجه به نوعی تعادل منطقه ای را به هم زده و چرخه ی نامطلوبی در تشدید ناپایداری بوجود آورده است. بنابراین به بررسی روند شکل گیری تمرکز گرایی در ایران و مرکز توجه آن تهران و عواملی که بر تمرکز گرایی دامن زده اند پرداخته می شود تا مشخص گردد که تهران تحت چه شرایطی به این وضعیت رسیده است.

Keywords:

حکومت متمرکز , تمرکز گرایی , عدم تعادل منطقه ای , برنامه های قبل از انقلاب , تهران