چمع آوری، شناسایی و ارزیابی کرچک های بومی ایران

جمع آوری و حفاظت از منابع ژنتیکی گیاهی به منظور جلوگیری از انقراض و فرسایش این منابع ارزنده و خدادادی و همچنین فراهم آوردن امکانات بهره برداری از آنها در تحقیقات کشاورزی در جهت نیل به خودکفایی از مهمترین اهداف بانک زن گیاهی می باشد. استان چهارمحال و بختیاری به لحاظ شرایط اقلیمی، توپوگرافی و خاک، رویشگاه گونه ای متعدد گیاهی و از جمله غنی ترین منابع گونه های زراعی و خویشاوندان وحشی آنها در کشور می باشد. متاسفانه دانش ما در خصوص خویشاوندان وحشی گونه های زراعی بسیار محدود است، هم زمان فرسایش ژنتیکی نیز در بعضی از مناطق جهان و ایران به ویزه استان چهارمحال و بختیاری به طور هشدار دهنده ای افزایش یافته است. با توجه به تنوع ژنتیکی گونه های زراعی و فرسایش شدید و روز افزون، این گونه ها در معرض نابودی می باشند. لذا دلایل متعددی برای جمع آوری و احیاء گیاهان زراعی از جمله شناسایی، احیاء طبقه بندی بتانیکی و نیز مطالعه تنوع ژنتیکی و حفاظت آنها وجود دارد. کرچک در اکثر مناطق کشور رشد می کند و مهمترین این مناطق عبارتند از استان های آذربایجان غربی و شرقی، خوزستان، کرمان، فارس، لرستان، زنجان، کردستان، همدان و اصفهان می باشد. کرچک یکی از گیاهان صنعتی و داروئی مهم است که از حدود 5000 سال پیش از میلاد در ایران کشت می شده است و از روغن آن در تهیه الیاف، سوخت چراغ، صنایع آرایشی و داروئی استفاده می شود. امروزه نیز مقدار زیادی روغن کرچک از کشورهای خارج وارد می شود و در پزشکی به عنوان ملین استفاده می شود و همچنین روغن آن بعلت داشتن اسید چرب زیسونوییک و کیفیت بالا در روغن کاری موتورهای هواپیما، صنایع نساجی، ماشین سازی و ... استفاده می شود. با توجه به کشت و کار کم این گیاه برای جلوگیری از فریاش ژنتیکی و حفظ توده های بومی لازم است که بذور این گیاه جمع آوری و در بانک ژن گیاهی جهت استفاده در کارهای اصلاحی و یا دستیابی به توده های برتر جهت کشت محافظت گردد. این بررسی چهار ساله در راستای وظایف بانک ژن و تحقق اهداف فوق می باشد که از سال 1389 شروع گردیده است. در سال اول با توجه به دستورالعمل های IPGRI نسبت به تقسیم بندی استان بر اساس نقشه پراکنش کشت و کار گیاهان این خانواده اقدام شد. با توجه به این تقسیم بندی در سال زراعی 93-1389 طی چند مرحله از سطوح زراعی شهرستان های مختلف استان چهارمحال و بختیاری بازدید به عمل آمده و اقدام به جمع آوری گونه های مورد نظر گردید. طی این بازدیدها تعداد 32 نمونه از کرچک (.Ricinus communis L) جمع آوری و به بانک ژن ملی گیاهی ایران ارسال گردید.

Keywords:

کرچک , فرسایش ژنتیکی , بانک ژن , جمع آوری , احیاء