پایش و ارزیابی مهمترین فرایند در مدیریت پایدار حوزه آبخیز

موفقیت طرحهای آبخیزداری در گرو اهداف چند منظوره آن در سطوح مختلف فنی، اجتماعی، سیاسی و ... می باشد . بنابراین برای رسیدن به اهداف، پایش و ارزیا بی پروژه ها کاری ضروری، الزامی و در عین حال اجتناب ناپذیر می باشد . پایش و ارزیابی گاهی در معنی مشابه بکار می روند، اما بایستی خاطر نشان نمود که این دو حالتهای مختلف یک فرایند می باشند . - پایش عبارت است از مشاوره دقیق، اندازه گیری، ثبت نتایج و گزارش آنها - ارزیابی عبارت است : ارزش دهی به یک عامل بنابراین مشخص می گردد که به منظور ارزیابی یک پروژه، ابتدا باید فرایند پایش انجام و سپس بر اساس داده های پایش ارزیابی انجام گیرد . به عنوان مثال با اجرای پروژه های آبخیزداری چگونه میتوان نشان داد که فرسایش کاهش یافته، زیرا در اغلب موارد داده های قبل و بعد از اجرای پروژه موجود نیستند و یا در موارد دیگری مانند میزان کاهش تخریب مرتع و جنگل را نیز بدون در ا ختیار داشتن داده های مورد نیاز پ یش از اجرای پروژه نمی توان نشان داد . در حال حاضر اغلب پروژه های مدیریت و توسعه آبخیز فاق د برنامه پایش و ارزیابی بر عملکردها و برنامه های پروژه می باشند، به ع نوان یک اصل کلی، بیشتر تلاشها و توجهات بر روی پایش و اجرای پروژه از دیدگاه مدیریتی متمرکز شده است، به عبارت دیگر آیا پروژه به اهداف فیزیکی و مالی رسیده است یا نه؟ این نوع پایش و ارزیابی ضروری است اما نمی تواند در کارآیی و ارزش افزوده پروژه تأثیر داشته باشد . آنچه مسلم است پایش و ارزیابی نیاز به داده های کم ی دارد که بتواند نشان دهد که کارهای انجام گرفته در راستای اهداف پروژه بوده است یا نه و میزان انحراف از اهداف اصلی چقدر است؟ بنابراین پایش در هر مرحله از پروژه، مقایسه، انتخاب و یا رد گزینه های موجود، تصمیم گیری، تقسیم وظایف، انجام تعدیلها، قضاوتها و تصمیمات لازم، نشان می دهد که وجود یک سیستم پایش و ارزیابی در طی اجرای پروژه بسیار لازم و ضروری می باشد . هدف سیستمهای پایش و ارزیابی، کنترل مدیریت ن یست، بلکه ای جاد یک روش علمی، منطقی و قابل اعتماد برای مدیران و ارائه داده ها جهت تصمیم گیری منطقی تر می باشد . موقعی که سیستم پایش و ارزیابی با برنامه های آبخیزداری تلفیق شوند، این اطمینان را می دهد که سرمایه گذاری منطقی بوده است . بنابراین این سیستم می تواند پروژه را از خطر شکست و اتلاف هزینه های سنگین مصون دارد و هزینه طراحی و اجرای آنها را توجیه نماید .