قفقاز، گلوگاه منازعات ژئوپلیتیکی ایران روسیه و غرب

با فروپاشی اتحاد شوروی سوسیالیستی در اوایل دهه 90، بالطبع روابط سیاسی ایران در حوزه شمالی خود، نیز دچار تحولاتی شد.آنچه که همواره کشورمان را نسبت به این منطقه نگران نموده است دخالت قدرت های منطق ای و فرامنطقه ای مانندروسیه وآمریکا و مسائل اقتصادی، فرهنگی ، امنیتی و.... بوده است. ایران هیچگاه نتوانسته نقشی را که در خلیج فارس به عنوان قدرت منطقه ای ایفا نماید)هرچند در این مورد هم جای بحث وجود دارد(، در قفقاز جنوبی اجرا کند، واقعیت این است که ایران با وجود روسیه، رقابت های تنگاتنگ ترکیه، و ایالات متحده در این منطقه از نقش میانجی گری در این منطقه فراتر نرفته است. در این نوشتار سعی برآن است که این نکته تبیین شود که چرا از هنگام فروپاشی شوروی تا به امروز ایران موفقیت مورد انتظار را در مورد جوامع استقلال یافته شوروی سابق در منطقه قفقاز جنوبی را احصاء ننموده است. به دیگر سخن، چه مواردی از ابرقدرت شدن ایران در این منطقه جلوگیری نموده است.البته بی انصافی است اگر موفقیت های ایران را در این برهه زمانی حدودا 22 ساله)از هنگام فروپاشی شوروی( کاملا منفی قلمداد نماییم.مواردی نظیر حضور پرقدرت روسیه، اختلافات دامنه دار فرهنگی ، مسائل مذهبی ، حضور کمافی السابق کمونیست ها در راس قدرت بسیاری از این جوامع، حمایت های گسترده امریکا از برخی جوامع این منطقه رامی توان از عللی دانست که همواره گسترش روابط ایران با این جوامع را با چالش مواجه نموده است.اما علت العللی که موفقیت سیاست خارجی ایران را در این نقطه استراتژیک با چالشی جدی مواجه نموده است قدرت های منطقه ای مانند روسیه و قدرت های فرا منطقه ای همانند ایالات متحده امریکا بوده است.

Keywords:

قفقاز , منازعه فرامنطقه ای , ژئوپلیتیک , ایران , روسیه , آمریکا