برآورد فرار مالیاتی ناشی از قاچاق کالا در ایران:روش مدل سازی معادلات ساختاری

برنامه ریزی برای توسعه اقتصادی کشور و تصمیم گیری برای اجرای سیاست های تثبیتی، نیازمند شناخت عملکرد عمومی اقتصاد (رسمی و قاچاق) است. چنین شناختی نیازمند نظام اطلاعات اقتصادی و کارآمدی آن دارد. یکی از مشکلات اصلی تدوین سیاستهای اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران، فقدان آمارهای اجتماعی و اقتصادی صحیح، قابل اعتماد و به موقع است؛ بهویژه در مواردی مانند قاچاق که بخشی از عملکرد عمومی اقتصاد کشورها به عمد از دید مأموران و واحدهای جمع آوری اطلاعات پنهان نگه داشته می شود. مطالعات بین المللی حاکی از آن است که بین فرار مالیاتی با قاچاق کالا همراهی و وابستگی جدی وجود دارد. بدون تردید دسترسی به اطلاعات حجم اقتصاد زیر زمینی و میزان فرار مالیاتی برای سیاست های کلان اقتصادی مهم است. داشتن اطلاعات در مورد اندازه فرار مالیاتی برای سیاستگذاران اقتصادی بویژه مقامات مالیاتی در پرکردن شکاف مالیاتی اهمیت بسزائی دارد. همچنین این موضوع برای تعیین اثربخشی برای سیاست های پولی و مالی، رشد اقتصادی و توزیع درآمد مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی این مطالعه برآورد حجم قاچاق کالا در ایران طی دوره زمانی 1389-1353 به معادلات ساختاری است. برای محاسبه فرار مالیاتی ناشی از قاچاق کالا در ایران از روش اشنایدر (2005) استفاده می شود که نسب درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی را در حجم قاچاق کالا ضرب می شود. نتایج این مطالعه نشان داد که براساس نتایج این تخمین، میانگین حجم قاچاق کالا طی دوره مورد بررسی، به طور متوسط 20/88 درصد از تولید ناخالص داخلی بوده است. نتایج همچنین بیانگر آن است میانگین فرار مالیاتی طی دوره مور بررسی نیز حدود 9798/84 میلیارد ریال بوده است.